وتاره‌كان

ئه‌مه‌چه‌ند خاڵێكی كورت و خێرایه‌بناغه‌و مه‌شخه‌ڵه‌كانی په‌روه‌رده‌كردنی منداڵان له‌ئیسلامدا له‌خۆ ده‌گرێ... داواكارین به‌پشتیوانی خوای په‌روه‌ردگار ببێته‌جێگه‌ی سوودو ڕ‌ه‌زامه‌ندی باوك و دایكانی خۆشه‌ویست.

إبن القیم الجوزی ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) له‌باره‌ی پله‌كانی خه‌ڵكی باوه‌ڕدار له‌نوێژدا ده‌فه‌رموێت : خه‌ڵكی له‌م ڕوه‌وه‌ ده‌كرێن به‌پێنج كۆمه‌ڵه‌وه‌...

پێویسته ‌ئێمه‌ى مووسڵمان هه‌وڵى ئه‌وه‌بده‌ین كه‌پێغه‌مبه‌رى خوا (صلى الله علیه وسلم ) بكه‌ین به‌سه‌رمه‌شقی خۆمان و پێشمان خۆش بێ كاتێك كه‌كرده‌وه‌كانمان به‌رز ده‌كرێته‌وه‌بۆ لاى خوداى په‌روه‌ردگار به‌ رِۆژوو بین ، به‌ڵكو له‌و كه‌سانه‌بین كه‌خواى میهره‌بان خۆشى ئه‌وێن ـ إن شاء الله ـ . وه‌ یه‌كێك له‌و بیدعانه‌ى كه ‌له‌نیوه‌ى ئه‌م مانگه‌دا رِووده‌دات درووست كردنى خواردن و شیرینى به‌خشین و خۆ رِازاندنه‌وه‌یه‌هه‌روه‌كو چۆن له‌ جه‌ژنه‌كاندا رِووده‌دات..

خوێنه‌ری به‌ڕێز: پێم خۆشه له‌م بابه‌ته‌دا‌ دوو مه‌سه‌له‌ی گرنك روون بكه‌مه‌وه‌ كه‌ په‌یوه‌ندی هه‌یه‌ به ‌مانگی شه‌عبانه‌وه‌ : مه‌سه‌له‌ی یه‌كه‌م: ده‌رباره‌ی سوننه‌ت و فه‌زلی رۆژو بوون له‌و مانگه‌. مه‌سه‌له‌ی دووه‌م: ده‌رباره‌ی بیدعه‌تی تایبه‌ت كردنی شه‌وی نێوه‌ی مانگی شه‌عبان به‌شه‌و نوێژ و به‌رۆژو بوون به‌رۆژه‌كه‌ی..

نیكاح یه‌كێكه‌ له‌ نیعمه‌ته‌ هه‌ره‌ گه‌وره‌كانی خوای گه‌وره‌ بۆ ئادمیزاد كه‌ چه‌نده‌ها به‌رژه‌وه‌ندی و شتی باشی له‌ نێو خۆی گرتوه كه‌ له‌ ژمار نایه‌ن،‌ وه‌ له‌به‌ر گرنگی گه‌وره‌یی ئه‌م عه‌قده‌ چه‌ندین تایبه‌ت مه‌ندی تێدایه‌ كه‌ له‌ هیچ كام عه‌قده‌كانی تردا نیه‌ .‌

گرنگترین شوێنه‌واری به‌ندایه‌تی كردن بریتیه‌ له‌وه‌ی مرۆڤ بزانێت كه‌ ئه‌م بونه‌وه‌ره‌ دروست كار و به‌ڕێوه‌به‌رێكی هه‌یه‌، وه‌هیچ شتێك نیه ‌له‌م بوونه‌وه‌ره‌دا ئیلا به‌فه‌رمانی خوای گه‌وره‌وه ‌به‌ڕێوه ‌ده‌چێت، خوای گه‌وره‌ده‌فه‌رموێت:{ألا له الخلق والأمر} الأعراف:54. وه‌له‌پاش ئه‌وه‌ی مرۆڤ زانی كه‌خوای گه‌وره‌ دروستی كردوه‌، ئه‌بێت بزانێت كه‌ ته‌نها بۆ به‌ندایه‌تی خۆی دروستی كردوه.‌

‌پێم خۆشه ‌ئه‌م بابه‌ته ‌دابه‌ش بكه‌مه ‌سه‌ر دوو ته‌وه‌ر: یه‌كه‌م: تایبه‌ته‌به‌هه‌موو ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ‌ده‌یانه‌وێت بابه‌ت بنوسن له‌سایته‌كانی ئه‌نته‌رنێت به‌مه‌به‌ستی ئامۆژگاری كردنی ( موسڵمانان ـ لایه‌نه‌ئیسلامیه‌كان ـ كۆمه‌ڵگه‌ی ئیسلامی ) . دووه‌م: تایبه‌ته ‌به‌سایته ‌ئیسلامیه‌كان.

بێ گومان مانگی ره‌جه‌ب پیرۆزه ‌لای خوای په‌روه‌ردگار، چونكه ‌یه‌كێكه ‌له ‌مانگه‌كانی حوروم( اشهر الحرم ) كه ‌خوای گه‌وره ‌باسی كردوه‌ بۆمان له‌قورئانی پیرۆز و نابێت خه‌ڵك له‌و مانگه ‌زوڵم و سته‌م بكات، وه‌ئه‌مه ‌ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێت كه‌تایبه‌ت بكرێت به‌به‌ندایه‌تێكی دیاری كراو، چونكه ‌هیچ جێگر نه‌بوه ‌له‌پێغه‌مبه‌ری خواوه-صلى الله عليه وسلم- ده‌رباره‌ی به‌ندایه‌تێكی دیاری كراو‌...

ئه‌م بابه‌ته‌ مه‌رج و ڕوكنه‌كانی نوێژی مردووی تێدا ڕوون كراوه‌ته‌وه‌، له‌ هه‌ر چوار مه‌زهه‌به‌كاندا ئه‌و مه‌رج و ڕوكنانه‌ی زانایان له‌ سه‌ری ڕێك كه‌وتوون، و ئه‌وانه‌ش تێیدا ڕای جیاوازیان هه‌یه‌‌.

برایه‌تی و براده‌ری له‌ ئیسلامدا ئادابی خۆی هه‌یه‌، به‌ڵام له‌م سه‌رده‌مه‌ی ئێستادا كه‌م جێبه‌جێ و ڕه‌چاو ئه‌كرێت، بۆیه ‌زۆر جار خۆشه‌ویستی له‌نێوان دوو براده‌ردا ده‌بێته‌ناخۆشی و ڕق له‌یه‌ك بوون، ئه‌گه‌ر هه‌ردوو براده‌ره‌كه‌به‌ڕاستی ئادابی برایه‌تی و براده‌ریه‌تی جێبه‌جێ بكه‌ن ئه‌وه‌جودایی له‌نێوانیان روونادات و شه‌یتتان ناتوانێت زه‌فه‌ریان پێ ببات.

ئینته‌رنێت له‌م سه‌رده‌مه‌ وه‌ك شمشێرێكی دووسه‌ره‌: 1-چونكه ئه‌هلی خێرو چاكه‌ ده‌توانن بیرو باوه‌ڕی ڕاست وپیرۆزی خۆیان بگه‌ێنن به‌ سووكترین نرخ وبه‌ها. 2-له‌هه‌مان كاتدا ئه‌هلی شه‌ڕو خراپه‌ ده‌توانن بیرو باوه‌ڕی چه‌وت و گڵاوی خۆیان بڵاو بكه‌نه‌وه‌ به‌ئاسانی.

خۆشی ڕاسته‌قینه‌ بۆ منداڵه‌كانمان ئه‌وه‌یه ‌كه‌پشووی هاوین ته‌واو بێت و خۆ ی ‌ببینێته‌وه‌ كه‌چه‌ند جوزئێكی له‌قورئانی پیرۆزی له‌به‌ر كردوه‌، یان فێری شتێكی به‌سوود بوه‌... وه‌ ده‌بێت ئه‌وه‌ی پێ بوترێت كه‌پشووی هاوین یه‌كێكه ‌له‌و نیعمه‌تانه‌ی كه‌ده‌بێت سوودی لێ وه‌ڕبگیرێت...

پرۆژه‌ی هاوسه‌رگیری ئاینی پیرۆزی ئیسلام به‌رنامه‌یه‌كی زۆر جوانی بۆ داڕشتوه‌ كه‌ ئه‌م پرۆژه‌یه‌ به‌ جوانترین شێوه‌ ڕازاوه‌ته‌وه‌ و پڕه‌ له‌ سوودی هه‌مه‌لایانه‌.

مه‌به‌ست لێره‌دا بیرهێنانه‌ویه‌كه‌ بۆ بانگه‌وازی كارانی رێگای خودا له‌ زانیان و قوتابیانی زانستی شه‌رعی كه‌ خزمه‌تێكی ئه‌م ئایینه‌ پیرۆزه‌ بكه‌ن له‌م كه‌ناڵه‌وه‌.

هه‌ركه‌س له‌كاتی ئاشتی وخۆشیدا په‌روه‌ردگاری له‌بیر بێت و فه‌رمانه‌كانی خوای به‌جێ هێنا بێت، په‌روه‌ردگاریش له‌كاتی ته‌نگانه‌و و نه‌هامه‌تی و ناڕه‌حه‌تیه‌كاندا ئه‌و به‌نده‌یه‌ی خۆی له‌بیر بووه‌و له‌ته‌نگو چه‌ڵه‌مه‌و ناخۆشیه‌كان ڕزگاری كردوه‌وه.

ئه‌م ئه‌ڵقه‌یه‌ به‌شی دوه‌مه‌ له‌ ئه‌حكامه‌كانی نوێژی مردوو، تێیدا باسی فه‌ضلی نوێژ كردن له‌ سه‌ر مردوو، وه فه‌ضڵی به‌شداری كردن له‌ ئاماده‌ كردنی جه‌نازه‌و به‌ڕێ خستنی و به‌ خاك سپاردنی كراوه‌.‌

زانایانی ئیسلام دوو بۆچونیان هه‌یه‌له‌سه‌ر دره‌نگ خستنی ده‌ركردنی زه‌كات پاش ئه‌وه‌ی كه‌واجب ده‌بێت . لێره‌دا هه‌ردوو بۆچونه‌كه‌له‌گه‌ڵ به‌ڵگه‌‌كانیان ده‌خه‌مه‌ڕوو ، پاشان بۆ چونی یه‌كلاكه‌ره‌وه‌و ڕاستر  ڕون ده‌كه‌مه‌وه‌‌.

ئه‌م ووتاره‌ ڕاڤه‌ و واتا په‌ندو ئاموژگاریه‌كانی چیرۆكێكه‌ كه‌ پپێغه‌مبه‌ری خوایه‌ ( درودی له‌سه‌ر بێت ) له‌فه‌رموده‌یه‌كی سه‌حیحی خۆیدا ‌باسی لێوه‌ كردوه‌ كه‌ باس له‌سێ منداڵی كۆرپه‌ ده‌كات كه‌ به‌ فه‌رمانی خوای گه‌وره‌ هاتووته‌ قسه‌ وگفتوگۆ ، ئه‌م چیرۆكه‌ی كه‌ئێمه‌ باسی ده‌كه‌ین به‌سه‌رهاتی ئه‌و منداڵه‌یه له‌ گه‌ڵ ( جوره‌یجی ) خواناسی عابد دا .

ئه‌م وتاره‌ باسی ئه‌حكامه‌كانی نوێژی مردو ده‌كات، ئه‌م بابه‌تانه‌ی له‌ نێو خۆی گرتوه‌: حوكمی ته‌كلیفی نوێژی مردو ، نوێژ كردن به‌ جه‌ماعه‌ت، ڕیز بوون به‌ چه‌ند ڕیزێك له‌ نوێژی مردودا.

به‌خته‌وه‌ری هاوسه‌رگیری شتێكی مه‌حاڵ نیه‌، ده‌توانرێت به‌شێوه‌ێكی ئاسان په‌یدا بكرێت به‌مه‌رجێك پابه‌ندبین به‌ شه‌رعی خوای گه‌وره‌ و پاشان بوونی عادات و ته‌قالید نه‌بێته‌كۆسپێك له‌پێشیدا.