فیقه

چۆنیه‌تی حه‌ج و عومره‌ كردن ، هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو ، به‌ ئاسان ترین شێوه‌ به‌ پێی سوننه‌تی پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم )...

ئه‌م كتێبه‌ باسی هه‌موو شتێك ده‌كات كه‌ په‌یوه‌ندی به‌ رۆژوه‌وه‌ هه‌یه‌، له‌ پێناسه‌ی رۆژوو فه‌رزه‌كانی و سوننه‌ته‌كانی و مه‌رجه‌كانی و به‌تاڵكه‌ره‌وه‌كانی و پاداشتی رۆژوان له‌ دونیا و قیامه‌تدا.

دانه‌ر له‌ سه‌ره‌تادا ئه‌و ئایه‌ت و فه‌ر‌مودانه‌ی هێناون كه‌ باسی حه‌رام كردنی غه‌یبه‌ت ده‌كه‌ن، له‌ پاشان پێناسه‌ی غه‌یبه‌تی كردوه‌و باسی هۆیه‌كانی غه‌یبه‌ت كردن ئه‌و رێگا چارانه‌ی كردوه‌ كه‌ رێگری ده‌كه‌ن له‌ غه‌یبه‌ت كردن وه‌ هه‌روه‌ها باسی ئه‌و چه‌ند حاڵه‌ته‌ی كردوه‌ كه‌ غه‌یبه‌تی تیدا دروسته‌.

ئةم كتيبة باسيكى گرنگى بانگ و قامةت دةكات وة ئةوفةتوا سةردةميانةشى باس كردووة سةبارةت بة بانگ و قامةت، وة زؤر بابةتى تر...

لەسەر داواكاری و بەپێویست زانین، ئەم ڕەشنوسەمان خستە بەردەم عومرەكاران تاوەكو زیاتر شارەزاتربن بەهیوای ئەنجام دانی ئەم مەراسیمە عیبادەتییە بەشێوەی ڕاست و دروستی شەرعی خۆی بە بەڵگەی ئایەت و فەرموودە صەحیحەكان. داواكارین لە پەروەردگاری میهرەبان سەفەرو عیبادەتەكانتان لێ‌ قبوڵ بكات و بیكاتە پاكبوونەوەو توێشووی ڕۆژی دوایی و بێبەشمان نەكات لە بەشداربوونی نزاو پاڕانەوەكانتان.

هاوسەرگیری ڕێگەیەكە ئیسلام پەسەندی كردووە و خوای گەورە بە شەرعی داناوە بۆ ئەوەی مرۆڤ ‏نەفسی خۆی پاك ڕاگرێت، وە بۆ ئەوەی پارێزگاری بكات لەسەر مانەوەی وەچەو ڕەچەڵەكی، وە ‏بۆ ئەوەی بێتە ڕێگەیەك بۆ پەیوەندی كۆمەڵایەتی و چاككردن و ڕەحمەت و سۆز لەنێوان یەكدا، ‏ئیسلام پلە وپایە و گرنگی هاوسەرگیری شەرعی بەرز نرخاندووە، وە بەبەهێزترین هۆكاری داناوە ‏بۆخۆشەویستی و نزیكبونەوە لەنێوان كەسە نامۆ و دورەكان لەیەكتر.

خۆشه‌ویستان حه‌جی ماڵی خودا له‌ ته‌مه‌ندا یه‌ك جاره‌ فه‌رزه‌ له‌سه‌ر كه‌سێكی موسڵمان كه‌ توانای دارایی وجه‌سته‌یی هه‌بێت، بۆیه‌ پێویسته‌ له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ خوای گه‌وره‌ به‌ نصیبی ده‌كات، باش له‌ ئه‌حكامه‌كانی حه‌ج كردن شاره‌زا ببێت، تاوه‌كو به‌ جوانترین وباشترین شێوه‌ حه‌جه‌كه‌ی به‌ ئه‌نجام بگه‌یه‌نێت، ئه‌م نامیلكه‌یه‌ی به‌رده‌سیشتان به‌ ناونیشانی ( توێشووی حاجیانی ماڵی خودا ) هه‌وڵێكه‌ بۆ زیاتر خزمه‌تكردنی حاجیان له‌م بواره‌دا، وه‌ك ڕێبه‌رێكیش وایه‌ بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی خوای گه‌وره‌ بۆیان ڕێكده‌خات، زیاره‌تی ماڵه‌ پیرۆزه‌كه‌ی خوای گه‌وره‌ بكه‌ن به‌نیه‌تی ئه‌نجامدانی حه‌ج یان عومره‌، به‌و هیوایه‌ی كه‌ توێشوویه‌كی سوودمه‌ند بێت بۆ حاجیان و میوانانی ماڵی خودا...

یه‌كێك له‌و باسه‌ فیقهییانه‌ی كه‌ هه‌رده‌م جێگه‌ی مشتومڕ و لێكۆڵینه‌وه‌ بووه‌ و، ڕای جیاوازی زۆری له‌ باره‌وه‌ هاتووه‌ و، خه‌ڵكانێكی زۆریش له‌ ڕوانگه‌ی پێویستییان به‌ بابه‌ته‌كه‌وه‌ لایان به‌ لادا كردووه‌ته‌وه‌، _چون كه‌م تا زۆر له‌ قۆناغێك له‌ قۆناغه‌كانی ته‌مه‌ندا زۆرێكمان بابه‌ته‌كه‌ ده‌بێته‌ جێی گرنگیمان و، حه‌وجێ‌ به‌ ڕای دروست له‌و باره‌وه‌ ده‌بین_ حوكمی ڕه‌شكردنی قژ و ڕیشه. بمانه‌وێ‌ و نه‌مانه‌وێ‌، به‌ هۆی ئه‌و فه‌رمووده‌ و گوته‌ و ڕایانه‌وه‌ كه‌ له‌ باره‌ی باسه‌كه‌وه‌ هاتوون، سروشتی بابه‌ته‌كه‌ ڕای جیاواز له‌ خۆ ده‌گرێ‌، هه‌ر بۆیه‌ وه‌ك هه‌ر باسێكی دیكه‌ی فیقهی، ده‌بێ‌ چاوه‌ڕێی ڕای جیاواز و پێچه‌وانه‌ی بكرێ‌ و، تاك لایه‌نانه‌ و به‌ ڕه‌هایی قسه‌ی تێدا نه‌كرێ‌...

ئه‌م په‌ڕتووكه‌ له‌م باسانه‌ی خواره‌وه‌ پێكدێت: • حوكمی هاوسه‌رگیری • پایه‌كانی هاوسه‌رگیری • مه‌رجه‌كانی هاوسه‌رگیری • ئه‌وشتانه‌ی كه‌ له‌ سه‌ر بنه‌مای نیكاح و هاوسه‌رگیرییه‌وه‌ بونیات ده‌نرێن • سووده‌كانى ژنهێنان

ئه‌م نامێلكه‌یه بریتیه‌ له‌ وه‌رگێڕانی كتێبی ( چه‌ند كریارێن خێرا وان وه‌كو ڕابوونا عیباده‌تێ ب شه‌ڤێ ) دانه‌ره‌كه‌ی دكتۆر موحه‌مه‌د ئیراهیم النعیم، برای به‌ڕێزمان ئه‌بو به‌كر كۆچه‌ر وه‌رگێڕاوه‌ته‌ سه‌ر‌ زمانی كوردی، به‌ تكای ئه‌وه‌ی موسڵمانانی كورد سوودی لێوه‌رگرن.

ئه‌م كتێبه‌ بریتیه‌ له‌ باس كردنی ڕۆژووی سوننه‌ت وفه‌زله‌كه‌ی، ‌ برای خۆشه‌ویستمان ئه‌بو به‌كر كۆچه‌ر هه‌ستاوه‌ به‌ كۆكردنه‌وه‌ ووه‌رگێڕانی بۆ زمانی كوردی (كرمانجی).

ئه‌م په‌رتوكه‌ به‌ زمانی كرمانجیه‌ وبریتیه‌ له‌ ئه‌حكام وچه‌ند فه‌توایه‌كی گرنگ ده‌رباره‌ی مانگی ڕه‌مه‌زانی پیرۆز.

بنه‌ما له‌ بنیات نانی كۆمه‌ڵگه‌ی موسڵماندا بریتیه‌ له‌ خێزانی موسڵمان، لانك و كۆشی خێزانیش بریتیه‌ له‌ ماڵه‌وه ، و په‌روه‌رده‌ تیایدا، كۆڵه‌كه‌ی ئه‌م په‌روه‌رده‌یه‌ش بریتیه‌ له‌ ئافره‌تی موسڵمان. ئه‌م بابه‌ته‌ باس له‌ هه‌ڵسوكه‌وتی ئافره‌تی موسڵمان له‌ ماڵه‌كانیاندا ده‌كات.

خۆشه‌ویستان خشوع ئه‌و صیفه‌ته‌ جوانه‌یه‌ كه‌ پیویستكراوه‌ له‌سه‌ر باوه‌ڕداران كه‌ له‌نوێژه‌كانیاندا هه‌یانبێت. به‌ڕێزان ناوه‌ڕۆكی ئه‌م وتاره‌ بریتیه‌ له‌: مانای خشوع وفه‌زڵه‌كه‌ی وهۆكاره‌كانی.

بێگومان زه‌كاته‌كان ته‌نها بۆ هه‌ژاران‌و نه‌داران‌و ئه‌وانه‌ی‌ كۆی‌ ده‌كه‌نه‌وه‌‌و دڵ راگیراون ئه‌و كۆیڵانه‌ی‌ ده‌یانه‌وێت خۆیان ئازاد بكه‌ن‌و قه‌رزداران‌و له‌رێ‌ی‌ خوادا جه‌نگاوان ‌و رێبوارانه‌.

نووسه‌ر: ئه‌نه‌س عبد الله گه‌نجان ئه‌و تاكه‌ ده‌سته‌یه‌ن كه‌ ئومێدى گه‌وره‌یان لێ ده‌كرێ تا هه‌ڵمه‌تى مه‌ردانه‌ بنوێنن و جارێكى تر ئوممه‌تى ئیسلامى سه‌ربخه‌نه‌وه‌. خوێنه‌ری به‌ڕێز له‌م كتێبه‌دا ئه‌م خاڵانه‌ی خواره‌وه‌ بخوێنه‌وه‌: یه‌كه‌م: چیمان ده‌وێت دووه‌م: ئه‌ركى گه‌نجان‌ به‌رامبه‌ر قورئان و سوننه‌تدا سێیه‌م: گه‌نجی باوه‌رِدار شكست ناخوات چواره‌م: شه‌یتان تاكه‌ دوژمنه‌ پێنجه‌م: لۆمه‌ى لۆمه‌كاران نه‌تترسێنێ شه‌شه‌م: رِۆزى له‌ كوێ یه‌ ؟ حه‌وته‌م: برِوانینه‌ ژیانى پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم

خوێنەرى سەنگین، براى لاوى خوێن گەرمم، ئەم نامیلكەیەى بەر دەستى بەڕێزتان باس لە پرسێكى گرنگ دەكات كە ئەویش ئارەزوو و چۆنێتى بەرەنگاربوونەوەیەتى لە قۆناغى لاوێتیدا، كە نووسەر تێیدا بە كورتى باس لە گرنگترین زیانەكانى شوێنكەوتنى ئارەزوو دەكات وە پاشان هۆكارەكان و لە كۆتایشدا چارەسەرى گونجاو بۆ گرفتەكان دادەنێت

احسان بورهان الدین ئه‌م ڕابه‌ره‌ كورته‌یه‌كه‌ ده‌رباره‌ی چۆنیه‌تی عومره‌ كردن به‌شێوه‌یه‌كی پوخت وئاسان،وه‌ پێویسته‌ ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ ئه‌یه‌وێت عومره‌ ئه‌نجام بدات هه‌وڵ بدات عومره‌كردنه‌كه‌ی هاو شێوه‌ی عومره‌كردنی پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم بێت...

خوشكی بەڕێزم: فرمێسكەكان هاتوونە گوفتار، ئەی گوێ‌ بیستەكان لە كوێن؟ ڕاستییەكان دەركەوتن، شوێن هەڵهاتنیان لە كوێ‌یە؟ ڕێگای ڕۆشن بووە وە، ڕێبوارەكەی لە كوێ‌یە؟ ئەی تۆ بەرەو كوێ‌ دەچیت؟ مل بۆ كوێ‌ دەنێیت؟ بۆ بەهەشت یان بۆ دۆزەخ؟ ئەی بێ‌ ئاگایت لەوەی هەموو چركەكانی ژیانت دەنوسرێت و گوفتارەكانت كۆ دەكرێنەوە و چی بەدڵتا دێت دەزانرێت و هەڵسوكەوتەكانت ژمارە دەكرێن.

با وردبینەوە لە گەنجەكانمان و ئەوەی كە گەنجەكانمان لەسەرین لە هزرو كاریان، بۆ ئەوەی گەشە بەو كارو هزرانەیان بدەین كە باشن، وە خراپەكانیان باش بكەین، چونكە گەنج و لاوی ئەمڕۆ پیاوانی دوا ڕۆژن، وە چونكە ئەوان ئەو بنچینەو بناغەیەن كە دوا ڕۆژو داهاتووی گەلی لەسەر بنیات دەنرێت.