چۆنیه‌تی حه‌ج كردن

ده‌سته‌ی هوشیاری ئیسلامی له‌حه‌ج به‌خته‌وه‌ره‌ كه‌ ئه‌م ڕێبه‌ره‌ پێشكه‌ش به‌ حاجیانی ماڵی خوا بكات كه‌ بریتیه‌ له‌ ساده‌ و سانا ترین و پوخته‌ ترین حوكمه‌كانی حه‌ج و عومره‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ لایه‌ن مامۆستای به‌ڕێز احسان برهان الدین ئاماده‌كراوه‌، وه‌ باسی مه‌ناسكی حه‌ج و عومره‌ ده‌كات هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو به‌ شێوه‌یه‌كی زۆر ئاسان...

ئه‌گه‌ر موسڵمان بیه‌وێت حه‌جێكی پوخت ئه‌نجام بدات و خوای گه‌وره‌ لێی خۆش بێت، ئه‌وه‌ با به‌و شێوه‌ حه‌ج بكات هه‌روه‌كو چۆن پێغه‌مبه‌ری خوا -صلى الله عليه وسلم- حه‌جی كردوه.‌

چۆنیه‌تی حه‌ج و عومره‌ كردن ، هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو ، به‌ ئاسان ترین شێوه‌ به‌ پێی سوننه‌تی پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم )...

کارەکانی حەج : تابلۆیەکی وێنەدار بە زمانی کوردی لە ئامادەکردنی شەیخی پایەبەرز دکتۆر هەیسەم سەرحان ، هەموو ئەوەی حاجی پێویستی پێی هەیە روونی دەکاتەوە هەنگاو بە هەنگاو وە بە ڕێگایەکی جوان و کورت و روونکراوەتەوە بە وێنەو نیشانە و هێما ، بۆ ئەوەی ئەم فەریزەتە مەزنە ئەنجام بدات هەروەکو لە پێغەمبەری خواوە هاتووە كە فەرمویەتی: لە منەوە کارەکانی حەج وەرگرن.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی (لێكۆڵینه‌وه‌ وڕوونكردنه‌وه‌ی زۆرێك له‌بابه‌ته‌كانی حه‌ج وعومره‌ وزیاره‌ت)، به‌ناونیشانی ( حوكمی حه‌جی مناڵی بچووك... ئایا جێگای حه‌جی ئیسلامی بۆ ده‌گرێته‌وه ‌) كه‌ سه‌ماحه‌تی شێخ عبد العزیزی كوڕی عبد الله كوڕی باز دایناوه‌، له‌م ووتاره‌دا باسی سێ بابه‌ت كراوه‌ : بابه‌تی یه‌كه‌م : حه‌جی كچ وكوڕی مناڵی بچووك ڕاست ودروسته‌ ،بابه‌تی دووه‌م : حه‌جی كۆیله‌ وكه‌نیزه‌ك، وكوڕ وكچی مناڵ، جێگای حه‌جی ئیسلامیان بۆ ناگرێته‌وه‌، بابه‌تی سێهه‌م : چۆنیه‌تی ئه‌نجامدانی حه‌جی كوڕ وكچی مناڵی بچووك .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی (لێكۆڵینه‌وه‌ وڕوونكردنه‌وه‌ی زۆرێك له‌بابه‌ته‌كانی حه‌ج وعومره‌ وزیاره‌ت)، به‌ناونیشانی (حوكمی ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ له‌ غه‌یری مانگه‌كانی حه‌جدا ده‌گاته‌ میقات ) كه‌ سه‌ماحه‌تی شێخ عبد العزیزی كوڕی عبد الله كوڕی باز دایناوه‌، له‌م ووتاره‌دا باسی شه‌ش بابه‌ت كراوه‌ : بابه‌تی یه‌كه‌م : ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ حه‌جی ( قیران ) ده‌كات، وهه‌دی ( ئاژه‌ڵی پێیه‌ بۆ سه‌ربڕین ) چی واجب ده‌بێت له‌سه‌ری ؟ ،بابه‌تی دووه‌م : مه‌رجدانان بۆ ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌گاته‌ میقات و نه‌خۆش ده‌كه‌وێت، یان ترسی له‌ دوژمن یان هه‌ر شتێكی تر ده‌بێت.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی (لێكۆڵینه‌وه‌ وڕوونكردنه‌وه‌ی زۆرێك له‌بابه‌ته‌كانی حه‌ج وعومره‌ وزیاره‌ت)، كه‌ سه‌ماحه‌تی شێخ عبد العزیزی كوڕی عبد الله كوڕی باز دایناوه‌، له‌م ووتاره‌دا باسی حه‌وت بابه‌ت كراوه‌ : بابه‌تی یه‌كه‌م : ئه‌و ئافره‌ته‌ی كه‌ له‌ سوڕی مانگانه‌دایه‌ كاتێك گه‌یشته‌ میقات چی ده‌كات ؟ ،بابه‌تی دووه‌م : چه‌ند كارێك پێویسته‌ حاجی ئه‌نجامی بدات ، بابه‌تی سێهه‌م : ئاگادار كردنه‌وه‌ له‌ تاشینی ڕیش ، بابه‌تی چواره‌م : ئه‌وه‌ی دروسته‌ كه‌سی ناو ئیحرام بیپۆشێت ، بابه‌تی پێنجه‌م : جلوبه‌رگ وپۆشاكی ئافره‌ت له‌كاتی ئیحرامدا ، بابه‌تی شه‌شه‌م : چۆنیه‌تی چوونه‌ ناو نوسك وده‌ست پێكردنی حه‌ج وعومره‌ ، بابه‌تی حه‌وته‌م : ته‌له‌فوز به‌ نیه‌ت له‌ ته‌واوی عیباده‌ت وپه‌رستنه‌كانی تری غه‌یری حه‌ج وعومره‌.

ئه‌م ووتاره‌ له‌ژێر ناونیشانی (واجبه‌ ته‌وبه‌كردن له‌گوناهو دانه‌وه‌ی مافی خه‌ڵكی) ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی (لێكۆڵینه‌وه‌ وڕوونكردنه‌وه‌ی زۆرێك له‌بابه‌ته‌كانی حه‌ج وعومره‌ وزیاره‌ت)، كه‌ سه‌ماحه‌تی شێخ عبد العزیزی كوڕی عبد الله كوڕی باز دایناوه‌، له‌م ووتاره‌دا باسی چوار بابه‌ت كراوه‌ : بابه‌تی یه‌كه‌م : كه‌سابه‌ت وبه‌ده‌ستهێنانی ماڵی حه‌ڵاڵ بۆ حاجی وعومره‌كار . بابه‌تی دووه‌م : واجبه‌ حاجی بێناز بێت له‌خه‌ڵكی وچاوی له‌ده‌ستی كه‌س نه‌بێت ، بابه‌تی سێهه‌م : واجب بوونی ئیخلاص ودڵسۆزی بۆ خوای گه‌وره‌، چواره‌م : حه‌ج ئه‌و شتانه‌ی كه‌ پێویسته‌ حاجی پێش ئه‌نجامدانی حه‌جه‌كه‌ی بیانكات.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی (لێكۆڵینه‌وه‌ وڕوونكردنه‌وه‌ی زۆرێك له‌بابه‌ته‌كانی حه‌ج وعومره‌ وزیاره‌ت)، به‌ناونیشانی ( میقات وجێگاكانی ئیحرام به‌ستن، ودیاری كردنیان ) كه‌ سه‌ماحه‌تی شێخ عبد العزیزی كوڕی عبد الله كوڕی باز دایناوه‌، له‌م ووتاره‌دا باسی شه‌ش بابه‌ت كراوه‌ : بابه‌تی یه‌كه‌م : ئه‌وه‌ی كه‌ واجبه‌ له‌سه‌ر ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ به‌ڕێگای ئاسمانی ده‌گه‌نه‌ مه‌ككه‌ ،بابه‌تی دووه‌م : ئه‌و كه‌سه‌ی ده‌چێت بۆ مه‌ككه‌ و نیه‌تی ئه‌نجامدانی حه‌ج وعومره‌ی نیه‌ بابه‌تی سێهه‌م : ئه‌و كه‌سانه‌ی ماڵیان له‌ پاش میقاته‌وه‌یه‌ له‌ڕووی مه‌ككه‌وه‌، ده‌بێت له‌كوێ نیه‌ت بهێنن وئیحرام ببه‌ستن ؟ ، بابه‌تی چواره‌م : ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ ماڵێكی له‌ پێش میقات وماڵیكی تریشی له‌دوای میقاته‌وه‌ هه‌یه‌، ئایا ده‌بێت له‌كوێ ئیحرام ببه‌ستێت ؟، بابه‌تی پێنجه‌م : ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ نیشته‌جێی مه‌ككه‌یه‌، یان حاجیه‌ وحه‌جی ته‌واو كردووه‌، ده‌بێت له‌كوێ ئیحرامی عومره‌ ببه‌ستێت ؟، بابه‌تی شه‌شه‌م : زۆر ئه‌نجامدان ودووباره‌ كردنه‌وه‌ی عومره‌ له‌ لایه‌ن حاجیان وعومره‌كارانه‌وه‌، ئه‌وانه‌ی كه‌ هاتوون وله‌ مه‌ككه‌ن.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی (لێكۆڵینه‌وه‌ وڕوونكردنه‌وه‌ی زۆرێك له‌بابه‌ته‌كانی حه‌ج وعومره‌ وزیاره‌ت)، كه‌ سه‌ماحه‌تی شێخ عبد العزیزی كوڕی عبد الله كوڕی باز دایناوه‌، له‌م ووتاره‌دا باسی چوار بابه‌ت كراوه‌ : بابه‌تی یه‌كه‌م : به‌ڵگه‌كانی واجب بونی حه‌ج وعومره‌ . بابه‌تی دووه‌م : به‌ڵگه‌كانی واجب بوونی په‌له‌ كردن وده‌ست پێشخه‌ری كردن له‌ئه‌نجامدانی حه‌ج، بابه‌تی سێهه‌م : به‌ڵگه‌كانی واجب بوونی عومره‌، بابه‌تی چواره‌م : حه‌ج وعومره‌ ته‌نها یه‌ك جار واجبه‌، به‌ڵام دوباره‌كردنه‌وه‌ وزۆر ئه‌نجامدانی سوننه‌ته‌ .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان ) له په‌رتووكی حه‌ج، ده‌روازه‌ی چواره‌م : چۆنیه‌تی ئه‌نجامدانی حه‌ج وعومره‌، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو و به‌ووردی باسی چۆنیه‌تی ئه‌نجامدانی حه‌ج وعومره‌ كراوه‌، به‌و شێوه‌یه‌ی كه‌ له پێغه‌مبه‌ری خواوه‌ ( صلی الله علیه وسلم )‌ وله‌ فه‌رمووده‌یه‌ صه‌حیحه‌كانه‌وه‌ ثابت وجێگر بووه‌، سه‌ره‌تا له‌ ئیحرام كردنه‌وه‌ له‌ میقات تا ئه‌و كاته‌ی كه‌ ته‌وافی ماڵئاوایی ئه‌نجام ده‌دات و شاری مه‌ككه‌ به‌جێده‌هێڵێت .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێرانی به‌شێك له‌ كتێبی ( الفقه المسیر = فیقهی ئاسان )، كه‌ ده‌سته‌ بژیڕێك له‌ زانایان دایانناوه‌، له‌م ووتاره‌دا دوو بابه‌تی سه‌ره‌كی باسكراوه‌، بابه‌تی یه‌كه‌م : ئه‌ركانه‌كانی حه‌ج، بابه‌تی دووه‌م : واجباته‌كانی حه‌ج .

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوسه‌وه‌ وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش ده‌قی پرسیاره‌كه‌یه‌ :" ئایا دروسته‌ ئافره‌تان شان شانێن بكه‌ن له‌گه‌ڵ پیاواندا بۆ ماچكردنی به‌رده ڕه‌شه‌كه‌‌ ؟".

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوسه‌وه‌ وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش ده‌قی پرسیاره‌كه‌یه‌ : "هه‌ندێك له‌ حاجيان و عومره‌كاران ده‌بینین له‌كاتی ته‌واف كردندا به‌نێو حیجری ئیسماعیلدا تێده‌په‌ڕن، ئایا حوكمی ته‌واف كردن له‌ناو حیجری ئیسماعیله‌وه‌ چیه‌ ؟".

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوسه‌وه‌ وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش ده‌قی پرسیاره‌كه‌یه‌ : " ئایا به‌ردهاوێشتن وڕه‌می جه‌مه‌رات له‌شه‌ودا دروسته‌ یان نا؟ " .

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوسه‌وه‌ وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش ده‌قی پرسیاره‌كه‌یه‌ : هه‌ندێك له‌ حاجیان و عومره‌كاران له‌ كاتی به‌جێهێنانی واجبی سه‌رتاشین یان كورتكردنه‌وه‌ی، هه‌ڵده‌سن به‌ تاشینی هه‌ندێك له‌سه‌ر، یان كورتكردنه‌وه‌ی هه‌ندێكی، وه‌ وازهێنانی ئه‌وی تر، ئایا ئه‌م شێوازه‌ جێگای قبوڵه‌ له‌ شه‌رعدا یان نا ؟.

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوسه‌وه‌ وه‌ڵام دراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌ش ده‌قی پرسیاره‌كه‌یه‌ : ئایا ئه‌و كه‌سه‌ی ئه‌گه‌ر نیه‌تی حه‌ج كردنی هه‌بێت، ونیه‌تی ئیحرامی هه‌بێت، ڕۆژی عه‌ره‌فه‌ به‌ فڕۆكه‌ به‌ ئاسمانی عه‌ره‌فه‌دا تێپه‌ڕ بوو، ئایا به‌و تێپه‌ڕ بوونه‌ ڕوكنی وه‌ستانی عه‌ره‌فه‌ی له‌سه‌ر ده‌كه‌وێت ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ عبد الله بن عبدالرحمن ابن جبرين ره‌حمه‌تی خوای لێ بێت، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: ئایا حاجی له‌ ڕۆژی عه‌ره‌فه‌ ده‌توانێت نوێژی سوننه‌تی ( الضحی ) بكات ؟ وه‌ ئایا ده‌كرێت ڕێگری بكه‌یت له‌كه‌سێك كه‌ ئه‌و نوێژه‌ ده‌كات ؟

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ عبد الله بن عبدالرحمن ابن جبرين ره‌حمه‌تی خوای لێ بێت، وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌‌ ئه‌مه‌یه: ئایا به‌كار هێنانی نه‌عنا ومه‌رامیه‌ و گوڵه‌ بابونج وهێل وهاوشێوه‌كانیان بۆ حاجی حوكمی چیه‌ ؟