هه‌موو بابه‌ته‌كان

چه‌ند پرسیارێكه ده‌رباره‌ی هه‌ندێك له‌كتێبه‌كانی زیكرو دوعاو ئامۆژگاری له‌ لایه‌ن چه‌ند زانایه‌كی به‌ڕێز وه‌ڵامدرا‌وه‌ته‌وه‌.

مەبەست لە بەکرێدانی کۆتاهاتوو بە موڵک کردن ئەوە یە کە کۆمپانیایەک یان بانکێک یان کەسێک هەستێت بە بەکرێدانی شتێک وەک ئۆتۆمبیل یان خانوو یان دوکان بە کەسێک يان لایەنێک بۆ ماوەیەکی دیاری کراو وو بە نرخێکی زانراو کە زۆر جار ئەو نرخە لە نرخی کرێی ئاسایی زیاترە ، بەمەرجێک ئەو شتە بکاتە موڵکی کرێچیەکە بە گرێبەستێکی تازەی بە موڵک کردن ، ئەگەر هاتوو ماوەی بەکرێدانەکە تەواو بوو و ئەویش سەرجەم کرێکانی دابوو بە خاوەن ماڵه‌کە .

گومان ده‌به‌ن هیچ و‌ بێ نرخن ( ٦٢ ) سزا بۆ گوناهـ وتاوان له‌ دونیادا : ئیمامی ابن قیم الجوزیه‌ ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) ده‌ڵێت : گومانی تێدا نیه‌ تاوان وگوناهـ زیانی خۆی ده‌گه‌یه‌نێت، زیانه‌كه‌شی له‌سه‌ر دڵ وه‌ك زیانی ژه‌هر وایه‌ له‌سه‌ر لاشه‌و جه‌سته‌، ئه‌مه‌ش به‌پێی بچوك وگه‌وره‌ی ئه‌و گوناهه‌ ده‌گۆڕێت، ئایا له‌دونیا ودواڕۆژیشدا هیچ شه‌ڕ وخراپه‌یه‌ك هه‌یه‌ كه‌ هۆكاره‌كه‌ی نه‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ تاوان وگوناهكردن ...

سوڵح كردن له‌ ئیسلامدا: وتارێكه‌ مامۆستا باسی گرنگی ئاشتبوونه‌وه له‌ ژیانی موسڵماناندا كردوه‌، چونكه‌ ئه‌مڕۆ موسڵمانان ده‌ناڵێنن به‌ ده‌ستی ناكۆكی ودووبه‌ره‌كییه‌وه‌، وه‌‌ بووته‌ هۆی لاوازی موسڵمانان له‌ جیهاندا.

سه‌رئه‌نجامی تاوانباران له‌ رۆژی كۆتایدا: وتاری هه‌ینیه‌ مامۆستا باسی سه‌رئه‌نجامی تاوانبارانی كردوه‌ له‌ رۆژی كۆتایدا له‌ روانگه‌ی ئه‌م ئایه‌ته‌ پیرۆزانه‌وه‌، خوای گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێت: (يُبَصَّرُونَهُمْ يَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ يَفْتَدِي مِنْ عَذَابِ يَوْمِئِذٍ بِبَنِيهِ ،وَصَاحِبَتِهِ وَأَخِيهِ ، وَفَصِيلَتِهِ الَّتِي تُؤْوِيهِ ، وَمَنْ فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ يُنْجِيهِ ، كَلَّا إِنَّهَا لَظَى ، نَزَّاعَةً لِلشَّوَى ، تَدْعُوا مَنْ أَدْبَرَ وَتَوَلَّى ، وَجَمَعَ فَأَوْعَى).

(ئه‌ی خه‌ڵکینه‌) سوێند به‌ خوا بێگومان پێغه‌مبه‌رێکتان بۆ ڕه‌وانه‌ کراوه‌ که‌ هه‌ر یه‌کێکه‌ له‌ خۆتان، زۆر سه‌خته‌ به‌لایه‌وه‌ تووش بوونتان به‌به‌ڵاو ناخۆشی، زۆر به‌ته‌نگیشتانه‌وه‌یه و په‌رۆشه‌ له‌سه‌رتان، زۆر دڵسۆزی ئیماندارانه‌ و میهره‌بان و دلۆڤانه‌ بۆیان.‌.. ئه‌وه‌تا له‌ رۆژی دوایدا كه‌ خه‌ڵكی هه‌مویان خه‌ریكی خۆیانن، به‌ڵام پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم واز له‌ خۆی دێنێ وده‌ڵێت: ئومه‌تی ئومه‌تی...

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ صالح الفۆزان وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" ژنێك چه‌ند برایه‌كی شیری هه‌یه‌‌، وه‌مێرده‌كه‌ی پێی ده‌ڵێت: سه‌لامیان لێ مه‌كه‌، وه‌ به ‌هیچ شێوه‌یه‌ك قسه‌یان له‌گه‌ڵدا مه‌كه،‌به‌بیانوی ئه‌وه‌ی كه‌ ئیعتیراف به‌شیردان ( رضاعة )‌ناكات، ئایه ‌بۆچونی ئێوه‌چیه ده‌رباره‌ی ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌‌؟".

بێ گومان چاره‌سه‌ر به‌ قورئانی پیرۆز وبه‌و فه‌رمودانه‌ی كه‌ له‌ پێغه‌مبه‌ره‌وه‌ صلى الله عليه وسلم هاتوه‌ له‌ باره‌ی دوعا خوێندن به‌سه‌ر نه‌خۆشدا چاره‌سه‌رێكی به‌سوود وشیفاده‌رێكی ته‌واوه‌... وه‌ قورئان چاره‌سه‌رێكی ته‌واوه‌ بۆ هه‌موو ده‌ردێكی دڵ و لاشه‌ ودونیا وقیامه‌ت... وه‌ هه‌روه‌ها چاره‌سه‌ر كردن به‌و دوعایانه‌ی له‌ پێغه‌مبه‌روه‌ صلى الله عليه وسلم وارید بووه‌ له‌ چاكترین ده‌رمانه‌... به‌ڕێزان: ئه‌م بابه‌ته‌ له‌ سایتی تایبه‌تی به‌ڕێز حه‌مزه‌ به‌رزنجی وه‌رگیراوه‌، ئومێده‌وارین سوودی لێ وه‌رگرن...

پوخته‌ی فیقهی پاككردنه‌وه‌: ئه‌م به‌شه چه‌ند باسێك له‌ خۆ ده‌گرێت، له‌وانه‌: ١- جۆره‌كانی ئاو... ٢- ئه‌و شتانه‌ی كه‌ پیسن... ٣- ده‌ست به‌ ئاو گه‌یاندن... ٤- ده‌ست نوێژ... ٥- خۆ شۆردن... ٦- مه‌سح كردن له‌سه‌ر خوف وگۆره‌وی... ٧- ته‌یه‌مموم... ٨- حه‌یز وزه‌یستانی...

ئه‌م په‌یامه‌ ئاڕاسته‌ی ئه‌و خوشكانه ‌ده‌كه‌م كه‌خۆیان به‌نەوە وشوێن كه‌وته‌ی فاطمه‌ی زه‌هرا وئەسمای داوێن پاک وبەشەرم وحەیا ده‌زانن، بۆ ئەو باڵا پۆشانەی کە بەڕێگای عائیشە وحەفصە وسمیە دا دەرۆن، له‌م ووتاره‌دا ده‌چرپه ‌پێشکەشی دەکەم بەو خوشکە داوێن پاک لە خوا ترسانەی كه‌به‌ڵێنیان داوه‌ خزمه‌ت به‌ئاینی پیرۆزی ئیسلام بكه‌ن...

ئه‌م نامیلكه‌یه‌ له‌ سێ باسی سه‌ره‌كی پێكهاتووه‌: ١- یادخستنه‌وه‌... ٢- ڕووداوه‌كان... ٣- چاره‌سه‌ر وئامۆژگاری...

سووده‌كانی هاوڕێیه‌تی پیاوچاكان زۆرن له‌وانه‌: ١- به‌ده‌ستهێنانی خۆشه‌ویستی خوای گه‌وره‌... ٢- رزگار بوون له‌ ڕه‌وشتی خراپ ... ٣- كات به فیڕۆ نه‌دان ... ٤- هاوكاری كردنی یه‌كتر له‌ فه‌رمان به‌ چاكه‌و نه‌هی كردن له‌ خراپه‌...‌

دڵسۆزی وهه‌وڵ وكۆششی دایك بۆ منداڵه‌كه‌ی بێ سنوره‌، وه‌ چه‌نێك مرۆڤ هه‌وڵ بدات سوپاس وپاداشتی دایكی بداته‌وه‌ هێشتا ناتوانێت...

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن سایتی ( ئیسلام پرسیار و وه‌ڵام ) وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" بۆچی زینا وقومار وگۆشتی به‌راز حه‌رامه ‌له ‌ئیسلامدا ؟‌".

خوشك وبرایانی به‌ڕێزم باس وخواستی ئه‌م جاره‌مان قسه‌كردنه‌له‌سه‌ر بابه‌تێكی گرنك كه‌به‌شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام پيویستمان پێه‌تی ئه‌ویش بریتی یه‌له‌( ئادابه‌كانی خواردن )كه‌زانایانی ئیسلام گفتوگۆی زۆریان له‌باره‌وه‌كردوه‌، ئه‌ویش له‌به‌ر زۆری ئه‌و ده‌قه‌ پیرۆزانه‌ی كه‌له‌م بواره‌دا هاتوون، هه‌روه‌ك چه‌ند جارێكیش ئاماژه‌مان پێكردوه‌ شه‌ریعه‌تی پیرۆزی ئیسلام گرنگی به‌هه‌موو لایه‌نه‌كانی ژیانی ڕۆژانه‌ی مرۆڤ داوه‌، به‌ئه‌ندازه‌ی ئه‌وه‌ی بواره‌كانی ژیانی موسڵمان فراوانتربن ده‌قه‌كانیش له‌باره‌یانه‌وه‌ فراوانتر ده‌بن وقسه‌یان لێ ده‌كه‌ن، ئادابه‌كانی نان خواردن يه‌كێكه‌له‌و بوارانه‌ی كه‌شه‌ریعه‌تی پیرۆزی ئیسلام به‌گرنگ وه‌ری گرتووه‌...

نامه‌یه‌كم پێیه‌ بۆ لاوه‌ خوێن گه‌رمه‌كانمان كورته‌ ئاگه‌داریه‌ك بۆ گه‌نجه‌كانمان هه‌ندێ ئاگادارى و خاڵ هه‌یه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر وریاى نه‌بین به‌ره‌و هه‌ڵدێرانمان ئه‌بات هه‌ر له‌ دنیا ئه‌گه‌ر به‌ ترسان له‌ خواى په‌روه‌ردگار و ده‌ست گرتن به‌ ئیسلامه‌وه‌ ئه‌و خاڵانه‌ نه‌ناسین دوچارى ئه‌بین و رِوبه‌رِومان ئه‌بێته‌وه‌.. برا گه‌نجه‌كه‌م پێش ئه‌وه‌ى ئه‌و چه‌ند خاڵه‌ باس بكه‌م با هه‌ڵسه‌نگاندنێكمان هه‌بێت له‌ نێوان سۆز و رِحمه‌تى ئیسلام و فێڵ و نه‌خشه‌ و پیلانى رِۆژئاوا هه‌ڵیسه‌نگێنه‌ ئیسلام به‌ رِه‌حم و سۆزه‌كه‌ى خۆى بانگ ده‌كات دیعایه‌ى رِۆژئاوایه‌كانیش له‌و لاوه‌ بانگه‌شه‌ت بۆ لا ئه‌كه‌ن هه‌ردوو لا هه‌ڵسه‌نگێنه‌ بزانه‌ كامیان دڵسۆزى تۆن بزانه‌ كامیان به‌كه‌ڵكى تۆ دێن بزانه‌ كامیان خۆشبه‌ختى تۆیان ئه‌وێ و ئه‌یانه‌وێ له‌ ئاینده‌دا سه‌رفراز بى وه‌ كامیان ئه‌یه‌وێ به‌ هه‌ندێ نه‌خشه‌و پیلانى پرِو پوچ و لاواز له‌ پێش چاوت هه‌ندێ شت شرین بكات كه‌ ئه‌نجامه‌كه‌ى هه‌ڵدێرانه‌ هه‌ر له‌ دونیا ..

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن شێخ محمد صالح المنجد وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" بۆچی ئیسلام گوشتی به‌رازی حه‌رام كردوه‌، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا به‌راز دروستكراوێكه‌له‌دروستكراوه‌كانی خوا ؟ باشه‌ ئیتر بۆچی خوا به‌رازی دروست كردوه‌؟".

پرسیارێكه له‌ لایه‌ن به‌ڕێز حاجی عمر علی وه‌ڵامی دراوه‌ته‌وه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی پرسیاره‌كه‌ ئه‌مه‌یه‌:" من له‌ قوتابخانه‌م له‌ ئه‌وروپا، له‌وێش نان ده‌خۆین، ئایا ئه‌و قاپ و قازانانه‌ی که‌ ئێمه ‌شتی تیا ده‌خۆین جاری واهه‌یه ‌ئه‌وروپیه‌کان به‌رازی تیا ده‌خۆن ئه‌مه‌ حوکمی چیه‌؟‌".

ئه‌وه‌تا جێهان جارێكی تر پێش ئه‌وه‌ی رزگاری ببێت له‌كێشه‌ی ئابوری كه‌وا به‌هۆی ( ریبا ـ سوو ) وه‌توشی بوه‌، ده‌چێته‌ناو كێشه‌یه‌كی تره‌وه‌ كه‌ ترسناكتره‌ له‌كێشه‌ ئابوریه‌كه‌، ئه‌ویش به‌هۆی ( به‌رازه‌وه‌یه‌)... ئینفله‌وه‌نزه‌ی به‌راز ( ‌ انفلونزا الخنزير ) وه‌كو ئینفله‌وه‌نزه‌ی باڵنده‌كان‌( انفلوزا الطیور ) نیه‌، چونكه ‌ئه‌م نه‌خۆشیه‌یه‌ هه‌ر به‌نزیك بوونه‌وه‌ له‌ به‌رازه‌كه‌وه ‌له‌ڕێگه‌ی هه‌واوه‌ ده‌گوێزرێته‌وه‌، وه‌له‌مه‌ ترسناك تر ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و فه‌یرۆسه‌ جێگه‌گۆڕین ده‌كات له‌مرۆڤه‌وه‌بۆ مرۆڤێكی تر، وه‌ئه‌م حاڵه‌ته ‌رووی نه‌داوه ‌له‌ ئینفله‌وه‌نزه‌ی باڵنده‌كان( انفلونزا الطيور ) .

مادده‌هۆشبه‌ره‌كان ده‌بنه‌كاریگه‌ریه‌ك له‌سه‌ر مرۆڤ كه‌ تووشى هه‌ندێ كێشه‌ى كه‌سێتى و ده‌روونى و كۆمه‌ڵایه‌تى ده‌بێت وه‌كو: یه‌كه‌م: كوشتنى كه‌سانێكى ده‌وروبه‌رى یان په‌لاماردانى كه‌سانێكى نزیك له‌ناو خێزان وه‌كو خوشك و دایك و كچ و ته‌عه‌ددا كردن له‌سه‌ریان به‌هه‌موو جۆره‌كانى كارى نایاسایی و ناشه‌رعى وه‌كو چه‌نده‌ها حاڵه‌ت رِووداوه‌و رِووده‌دات به‌شێوه‌ى رِۆژانه‌. دووه‌م: تووش بوون به‌سستبوونى مێشك و كۆئه‌ندامى ده‌مارگه‌لى گشتى كه‌ده‌بێته‌هۆى تێكدان له‌شێوه‌ى له‌ش و كۆنترۆڵكردن له‌كاتى هه‌ڵسوكه‌وت و رِێكردندا.