İki elle tokalaşmanın hükmü

İki elle tokalaşmanın hükmü

] Türkçe – Turkish – تركي [

Muhammed Salih el-Muneccid

Terceme : Muhammed Şahin

Tetkik : Ali Rıza Şahin

2012 - 1433

﴿ حكم المصافحة باليدين جميعًا ﴾

« باللغة التركية »

محمد صالح المنجد

ترجمة: محمد مسلم شاهين

مراجعة: علي رضا شاهين

2012 - 1433

Soru:

Sadece sağ elle musafaha yapmak sünnetten midir? Selâm veren kimsenin eli ile kendisine selâm verilen kimsenin eli hangi durumda olmalıdır? (Bir el, iki el arasında mı olmalıdır?)

Cevap:

Hamd, yalnızca Allah'adır.

Birincisi:

İki müslümanın birbiriyle karşılaşıp selâmlaştığı zaman tokalaşması (musafaha yapması) İslâm'ın âdâbından ve yüce ahlâkındandır.

Tokalaşmak, birbiriyle tokalaşan iki kimse arasın-daki sevgi ve muhabbeti ifâde eder.Yine tokalaşmak, müslümanlar arasındaki kini, nefreti, birbirinden iğrenmeyi, geçimsizliği ve birbirinden hoşlanmamayı ortadan kaldırır.

Tokalaşmanın fazîleti hakkında çok kıymetli bir hadis gelmiştir.

Nitekim Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- bu hadiste şöyle buyurmaktadır:

((مَا مِنْ مُسْلِمَيْنِ يَلْتَقِيَانِ فَيَتَصَافَحَانِ إِلاَّ غُفِرَ لَهُمَا قَبْلَ أَنْ يَفْتَرِقَا)) [ رواه أبو داود وصححه الألباني في صحيح أبي داود ]

"İki müslüman birbiriyle buluştuğunda tokalaşırsa, oradan ayrılmadan önce her ikisinin (küçük) günahları bağışlanır."[1]

Tokalaşmak, sahâbe -Allah onlardan râzı olsun- arasında meşhur olan âdetlerden birisiydi.

Nitekim Katâde'den rivâyet olunduğuna göre o şöyle demiştir:

((قُلْتُ لِأَنَسِ بْنِ مَالِكٍ: هَلْ كَانَتِ الْمُصَافَحَةُ فِي أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ؟ قَالَ : نَعَمْ.)) [ رواه البخاري ]

"Enes b. Mâlik'e -Allah ondan râzı olsun-:

- Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-'in ashâbında tokalaşmak var mıydı? diye sordum.

Enes -Allah ondan râzı olsun-:

- Evet! dedi."[2]

İbn-i Battâl -Allah ona rahmet etsin- bu konuda şöyle demiştir:

"Musafaha (tokalaşmak), âlimlerin geneline göre güzel bir davranıştır.

Nevevî şöyle demiştir:

İki müslümanın birbiriyle karşılaştığında tokalaş-ması, üzerinde ittifak edilen bir sünnettir."[3]

İkincisi:

Bir kimse avucunu, arkadaşının avucunun içine koyduğu anda musafaha meydana gelmiş olur. Bu, Arapçada musafahanın gerektirdiği anlamdır.[4]

Buna göre musafaha hakkında gelen hadislerin zâhirinden bu anlaşılır.

Bunun içindir ki ilim ehlinin çoğunluğu, bir elle tokalaşmanın, sünnetin yerine getirilmesi için yeterli olacağı ve tokalaşmanın, müslümanlar ve sahâbe -Allah onlardan râzı olsun- arasında yaygın olan bir gelenek olduğu görüşüne varmışlardır.

Değerli âlim Elbânî de bazı hadislerin faydalarını zikrederken şöyle demiştir:

"Tokalaşırken sadece bir eli tutmak hakkında pek çok hadis gelmiştir. Bu lafzın iştikakı (türevi), Arapçada bu hadisin gösterdiği şeye delâlet eder.

Dedim ki:

Bazı hadislerde bu anlama işâret edilmektedir.

Tıpkı Huzeyfe'nin -Allah ondan râzı olsun- merfu' olarak rivâyet ettiği şu hadis gibi:

((إِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا لَقِيَ الْمُؤْمِنَ فَسَلَّمَ عَلَيْهِ وَأَخَذَ بِيَدِهِ فَصَافَحَهُ تَنَاثَرَتْ خَطَايَاهُمَا كَمَا يَتَنَاثَرُ وَرَقُ الشَّجَرِ.)) [ قال المنذري: رواه الطبراني في الأوسط ، ورواته لا أعلم فيهم مجروحًا ]

"Şüphe yok ki bir mü'min, mü'min (kardeşi) ile buluştuğunda ona selam vererek elini sıktığı zaman her ikisinin günahları, ağaç yapraklarının döküldüğü gibi dökülür."[5]

(Elbânî) dedim ki:

Bu hadisin, sahih derecesine ulaşmasına vesile olan başka şâhitleri (rivâyetleri) de vardır.

Bu hadislerin hepsi, musafahada sünnet olanın; sadece bir elle tutmak olduğudur."[6]

Hanifî ve Mâlikîlerden bazı âlimlerin, mü'minin, sol elinin içini (avucunu), mü'min kardeşinin sağ elinin dışına koymak sûretiyle her iki elle tokalaşmasını müstehap görmelerine gelince, bu konuda Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- ve ashâbından -Allah onlardan râzı olsun- alışılagelmiş bir sünnet sâbit olmamıştır/bildirilmemiştir.

Bu konuda en fazla gelen şey; bazı hadislerde Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- eğitim ve irşada daha fazla dikkat çekmek için sahâbînin elini iki eliyle tutmuştur.

Nitekim Abdullah b. Mes'ud'dan -Allah ondan râzı olsun- rivâyet olunduğuna göre o şöyle demiştir:

((عَلَّمَنِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ التَّشَهُّدَ وكَفِّي بَيْنَ كَفَّيْهِ.)) [ رواه البخاري ومسلم ]

 "http://www.google.com.sa/url?q=http://www.zeynepder.org/forum/index.php%3Ftopic%3D19268.0%3Bwap2&sa=ﷻ‬&ei=ouh3T6WtLOH44QSkssGKDw&ved=0CBsQFjAE&usg=AFQjCNGQISBc-RnQjFBUrx8h2RDvmVMbXARasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-, avucum avuçlarının içinde olduğu halde (Kur'an'dan sûre öğretir gibi) bana teşehhüdü (namazdaki oturuşu) öğretti."[7]

Fakat bu, yaygın bir âdet değildi. Bunun da delili; yukarıda zikredilen ve tokalaşmanın sadece bir elle olması ve bazı rivâyetlerde tokalaşmanın bir elle olduğunu ifâde eden açık hadislerdir. Hatta İbn-i Mes'ud'un -Allah ondan râzı olsun- rivâyet ettiği bu hadiste bile tokalaşmanın sadece bir elle olduğunu gösteren bir delil vardır. Şöyle ki; şayet tokalaşmak iki elle birlikte olsaydı, İbn-i Mes'ud o durumu (avucunun, Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem-'in avucunun içinde olduğunu) zikretmezdi. Dolayısıyla İbn-i Mes'ud'un bu zikrettiği durumun, Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-'in kendisi ile ashâbı arasındaki âdetinden olmadığına bir delildir.

Bununla birlikte her iki elle birlikte tokalaşmak, bid'at olarak nitelendirilemez. Aksine bu, câiz olan bir davranıştır. Ancak sünnet ve daha fazîletli olanı; sadece bir elle tokalaşmakla yetinmektir.

Nitekim muhaddis Hammâd b.Zeyd'den nakle-dildiğine göre o, Abdullah b. Mübârek ile her iki eliyle tokalaşmıştır.[8]

İlmî Araştırmalar ve Dâimî Fetvâ Komitesi'nin fetvâlarında şöyle gelmiştir:

"Her iki elle birlikte tokalaşmaya gelince, bu konuda herhangi bir şeyin (delilin) olduğunu bilmiyoruz. Fakat böyle yapılmaması gerekir. Bu konuda daha evlâ ve yerinde olan; sadece bir elle tokalaşmaktır."[9]

Ayrıca bu konuda şu kaynaklara da bakabilirsiniz:

"el-Mevsûatu'l-Fıkhiyye (Kuveyt Fıkıh Ansiklopedisi)"; (Musafaha lafzı bölümü), "Tuhfetu'l-Ahvezî"; c: 7, s: 431-433)

Allah Teâlâ en iyi bilendir.

& & & & & &