وتاره‌كان

باسی ڕاسپارده‌ فراوانه‌، له‌ بنچینه‌دا بریتیه‌ له‌ سپارده‌ له‌ مافه‌كانی خوای گه‌وره‌ وسپارده‌ له‌ مافه‌كانی مرۆڤ....

پیاوان و ئافره‌تان خوای گه‌وره‌ ته‌واوی فه‌رمان وڕێگریه‌كانی به‌یه‌كسانی پێ ڕاگه‌یاندوون، له‌ هه‌ندێك كار وفه‌رماندا نه‌بێت كه‌ خوای گه‌وره‌ ڕه‌چاوی حاڵو ته‌ندروستی ئافره‌تانی كردووه‌ و هه‌ندێك له‌ عیباده‌ته‌كانی له‌سه‌ر سووك كردوون، به‌هه‌مان شێوه‌ به‌ له‌به‌رچاوگرتنی هه‌ندێك ئیعتبارات په‌روه‌ردگار جیاوازییه‌كی كه‌می كردووه‌ له‌ نێوان ئافره‌تان و پیاواندا، ئه‌ویش نه‌ك به‌وه‌ی خوانه‌خواسته‌ وا تێبگه‌ین كه‌ خوای گه‌وره‌ و ئاینی پیرۆزی ئیسلام سته‌میان كردبێت له‌ ئافره‌تان، نه‌خێر به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ به‌ڵكو له‌به‌ر ڕه‌چاوكردنی هه‌ندێك بارودۆخ جیاوازیه‌كی كه‌م ده‌بینرێت له‌ نێوان ئافره‌تان و پیاوان... ئه‌م بابه‌ته‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی ( ڕێزلێنانی ئافره‌ت له‌ ئیسلامد )، دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌ممه‌د جه‌میل زینۆیه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ باس كردنی ئه‌حكامه‌كانی شتی دوزراوه‌وه‌ ، بۆیه‌ هه‌ركه‌سێك ئه‌گه‌ر شتێكى وون بووى نرخ دارى هه‌ڵگرت ئه‌وه‌ پێویسته‌ له‌سه‌رى بزانێ ئه‌وه‌ چىیه‌ و له‌ناو چى دایه‌و ژماره‌یشى چه‌نده.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ وه‌رگێڕانی مه‌تنی مه‌زومه‌ی به‌یقونیه‌ له‌ زانستی فه‌رموده‌دا به‌ زمانی شیرینی كوردی بۆ ئه‌وه‌ی ئاسان بێت له‌ كاتی له‌به‌ركردندا.

خوای گه‌وره‌ ته‌واوی دروستكراوه‌كانی به‌جنۆكه‌ و مرۆڤه‌كانه‌وه‌ بۆ ئامانجێكی گه‌وره‌ دروستكردووه‌ كه‌ ئه‌ویش به‌ندایه‌تی كردنی ڕاست ودروستی خوای گه‌وره‌یه‌، به‌ شێوه‌یه‌ك كه‌ ته‌نها ئه‌و بپه‌رستن و هیچ شه‌ریك وهاوه‌ڵێكی بۆ دانه‌نێن... ئه‌م بابه‌ته‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی ( ڕێزلێنانی ئافره‌ت له‌ ئیسلامد )، دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌ممه‌د جه‌میل زینۆیه‌، لاپه‌ڕه‌ 25.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ باس كردنی پێناسه‌ی نهێنی و حوكم وفه‌زڵی پاراستنی.

مەسەلەی میراتی ئافرەت یەكێكە لەو مەسەلانەی كە نەیارانی ئایینی ئیسلام بە حیسابی خۆیان كردوویانە بە بەڵگەی بە كەم سەیركردنی ئیسلام بۆ ئافرەت و ڕێز لێ‌ نەگرتنی، وە لە ڕۆژنامە و گۆڤار و تەلەفزیۆنەكانەوە بانگەشەی ئەوە دەكەن و ئەوە بە گوێی ئافرەتاندا دەچرپێنن كە ئیسلام لە مەسەلەی میراتیدا ستەمی لە ئافرەت كردووە، بێگومان ئەو كەسانە بە هەڵە تێگەیشتوون.

ئه‌م وتاره‌ باسی فه‌زڵ و چۆنیه‌تی شه‌و نوێژی پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله علیه وسلم ده‌كات.

مانگی ڕه‌مه‌زان باشترین كاته‌ بۆ ته‌وبه‌ كردن و گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ لای خوای گه‌وره‌، چونكه‌ مانگی لێخۆشبوون و سڕیننه‌وه‌ی گوناهه‌كانه‌.

خۆشه‌ویستان جارێكی تر خوای گه‌وره‌ ته‌مه‌نی داینه‌وه‌ كه‌ شاد بینه‌وه‌ به‌ مانگی ڕه‌مه‌زانی پیرۆز، مانگی قورئان، مانگی به‌ره‌كه‌ت ولێخۆش بوون، مانگی گیرا بوونی نزا وپاڕانه‌وه‌، مانگی میهر وژیانه‌وه‌ی دڵه‌كان، له‌خوای گه‌وره داواكارین یارمه‌تیمان بدات كه‌ ئه‌م مانگه‌ له‌ ڕه‌زامه‌ندی خۆیدا به‌رێ بكه‌ین.

ئه‌م وتاره‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی« تكريم المرأة في الإسلام »، دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌مه‌د جه‌میل زینۆیه‌ ره‌حمه‌تی خوای لێ بێت، لاپه‌ڕه‌: 18، باسی چاره‌سه‌ری ئه‌و ژنه‌ی سه‌رپێچی پیاوه‌كه‌ی ده‌كات له‌ ڕوانگه‌ی قورئانی پیرۆزه‌وه‌، كه‌ خوای گه‌وره‌ چه‌ند چاره‌سه‌ریه‌كی یه‌ك له‌دوای یه‌كی به‌ شێوه‌ی پله‌به‌ندی بۆ ئه‌م مه‌سئه‌له‌یه‌ داناوه‌ كه‌ بریتیه‌ له‌م قوناغانه‌: یه‌كه‌م: ئامۆژگاری. دووه‌م: نه‌خه‌وتن وسه‌رجێی نه‌كردن له‌گه‌ڵیدا. سێهه‌م: لێدانێكی سووك. چواره‌م: دانانی لیژنه‌یه‌ك بۆ ئاشته‌وای كردن یان بۆ جیابوونه‌وه.

ده‌قه‌كانی قورئانی پیرۆز و سوننه‌تی پێغه‌مبه‌ر ڕێزێكی زۆر و بێ شوماریان له‌ دایك وباوك ناوه‌، به‌ تایبه‌تی تر ڕێزی دایك، چونكه‌ دایك ئه‌و كائنه‌ پڕ سۆز و میهره‌بانی و عاطفه‌یه كه‌ مرۆڤ هه‌ست به‌ گه‌وره‌یی وپله‌ وپایه‌ی ناكات تا ئه‌و كاته‌ی له‌ده‌ستی ده‌دات، بۆیه‌ پێویسته‌ له‌سه‌ر هه‌موو لایه‌ك تا دایك وباوك له‌ ژیاندا ماوون، ڕێزیان بگرین وله‌ فه‌رمانیان ده‌رنه‌چین بۆ ئه‌وه‌ی به‌هه‌شتی خوای گه‌وره‌یان پێ به‌ده‌ست بهێنین. ئه‌م وتاره‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی« تكريم المرأة في الإسلام »، دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌مه‌د جه‌میل زینۆیه‌ ره‌حمه‌تی خوای لێ بێت.

ئه‌م وتاره‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی« تكريم المرأة في الإسلام »، دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌مه‌د جه‌میل زینۆیه‌ ره‌حمه‌تی خوای لێ بێت، لاپه‌ڕه‌: 16، باسی سه‌رپه‌رشتیاری پیاوان به‌سه‌ر ئافره‌تانه‌وه‌ ده‌كات، وه‌ده‌ڵێت: سه‌رپه‌رشتیاری پیاوان به‌سه‌ر ئافره‌تانه‌وه‌ بنه‌مایه‌كی ڕێكخه‌ره‌ كه‌ ئه‌ندازه‌گیری كۆمه‌ڵگه‌ وای ده‌خوازێت، سه‌قامگیری باری ژیانیش له‌ دونیادا په‌یوه‌سته‌ پێوه‌... ئه‌و چوار چێوه‌یه‌ی كه‌ سه‌رپه‌رشتیاریی پیاوان ده‌یگرێته‌وه‌، مانای ئه‌وه‌ نییه‌ كه‌سێتی و كه‌رامه‌ت و ڕێزی ئافره‌تان بڕوشێنێت و بیخاته‌ ژێر پرسیار، چونكه‌ خوای گه‌وره‌ نه‌یفه‌رمووه‌ : ( الرجال سادة على النساء ) پیاوان سه‌ید و گه‌وره‌ن و ئافره‌تانیش كۆیله‌ و به‌نده‌، به‌ڵكو زۆر له‌و ده‌سته‌واژه‌یه‌ ووردتری فه‌رمووه‌ كاتێك كه‌ ده‌فه‌رموێت : {الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ} به‌و مانایه‌ی كه‌ پیاوان سه‌رپه‌رشتیارن به‌سه‌ر ژیان و گوزه‌رانیانه‌وه

خاتوو خەدیجە یەكێك بووە لەو ئافرەتانەی كە لەناو قوڕەیشدا بە رەوشتبەرزیی، ژیریی، قسەزانی، دەوڵەمەندی ناسراو بووە، لە بەر داوێنپاكی و رەوشتبەرزی نازناوی (الطاهرة)ی لێ نرابوو.ـ بەر لەوەی ببێتە خێزانی پێغەمبەر(صلى الله عليه وسلم). خاتوو خەدیجە یەكەم كەس بووە كە باوەڕی بە پەیام و پێغەمبەرایەتی پێغەمبەر (صلى الله عليه وسلم) هێناوە.ـ لە ماوەی ژیانی هاوسەرییاندا خوای گەورە سێ كوڕ و چوار كچی پێ بەخشیوه‌...

خوای گه‌وره‌ له‌ قورئانی پیرۆزدا سوره‌تێكی به‌ناوی پیاوانه‌وه‌ ناو نه‌ناوه‌، به‌ڵام سوره‌تێكی ته‌واوی به‌ناوی سوره‌تی ئافره‌تانه‌وه‌ ناوناوه‌، ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر ڕیزو پله‌و پایه‌ی ئافره‌تان له‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا له‌م سوره‌ته‌دا په‌روه‌ردگاری باڵاده‌ست كۆمه‌ڵێك ئه‌حكامی تایبه‌ت به‌ ئافره‌تان و خێزان و ده‌وڵه‌ت و كۆمه‌ڵگه‌ باس كردووه‌، به‌ڵام زۆربه‌ی زۆری ئه‌حكامه‌كانی باس له‌ مافه‌كانی ئافره‌تان ده‌كات، بۆیه‌ سوره‌ته‌كه‌ش به‌ناوی سوره‌تی ئافره‌تانه‌وه‌ ناونراوه‌

ئيسلام هات به‌دید و وتێڕوانینێكی جیاوازه‌وه‌ ته‌ماشای ئافره‌تی كرد : 1- خوای گه‌وره‌ ڕێزی ناوه‌ له‌ ئافره‌تان به‌وه‌ی پێی ڕاگه‌یاندوین كه‌ مرۆڤه‌كانی له‌ نێر و مێیه‌ك خه‌لق كردوه‌، له‌ هه‌مان كاتدا پێوه‌ری چاكیه‌تی و باشیه‌تی لای خوای گه‌وره‌ ته‌نها له‌خواترسان و ته‌قوایه‌ 2- یه‌كێكی تر له‌و ڕیز وپله‌وپایانه‌ی كه‌ ئیسلام ناویه‌تی له‌ ئافره‌تان ئه‌وه‌یه‌ هاوشانی كردوون له‌گه‌ڵ پیاواندا له‌شایسته‌ییان بۆ ڕاپه‌ڕاندنی ئه‌رك و فه‌رمانه‌كاندا ئه‌م بابه‌ته‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی ( ڕێزلێنانی ئافره‌ت له‌ ئیسلامد )، دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌ممه‌د جه‌میل زینۆیه‌ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت.

یه‌كێك له‌ ڕووداوه‌كانی ڕۆژی دوایی كه‌ واجبه‌ له‌سه‌ر مرۆڤی باوه‌ڕدار ئیمانی پێی هه‌بێت بریتیه‌ له‌ دانانی ته‌رازوو بۆ كێشانی كرده‌وه‌ی نه‌وه‌كانی ئاده‌م، ئه‌ویش ته‌رازوویه‌كی هه‌قیقیه‌ ودووتا و زمانێكی هه‌یه‌ له‌ناوه‌ڕاستدا، كه‌ كاروكرده‌وه‌ی خه‌ڵكی پێ ده‌كێشرێت، به‌جۆرێك به‌تۆزقاڵه‌ گه‌ردیله‌یه‌كیش تای چاكه‌ یان خراپه‌ قورس ده‌كات، ده‌قه‌كانی قورئان وسوننه‌تیش به‌ڵگه‌ وگه‌واهیده‌ری ئه‌م ڕاستیه‌ن...

شه‌و ڕه‌وی یه‌كێكه‌ له‌به‌ڵگه‌ زۆر گه‌وره‌كان، كه‌ خوای گه‌وره‌ پێش كۆچكردنی بۆ شاری مه‌دینه‌ پاڵپشتی پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) ی پێكرد، به‌و شێوه‌یه‌ی كه‌ شه‌وڕه‌وی پێكرد له‌ مزگه‌وتی حه‌رامه‌وه‌ بۆ مزگه‌وتی ئه‌قصی به‌سواری ووڵاخیك كه‌ پێی ده‌ڵین (بوراق) به‌هاوڕێیه‌تی جوبره‌ئیل (سه‌لامی خوای لێ بێت) تا گه‌شته‌ (بیت المقدس)... وه‌ مه‌به‌ست له‌ میعراج به‌ ڕه‌های له‌شه‌رعدا : به‌رزبوونه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ره‌ ( صلى الله عليه وسلم ) به‌هاوڕێیه‌تی جوبره‌ئیل (سه‌لامی خوای لێ بێت) له‌ بیت المقدسه‌وه‌ بۆ ئاسمانی دونیا وپاشان بۆ هه‌موو ئاسمانه‌كان تا ئاسمانی حه‌وته‌م، وئه‌مجا بینینی پێغه‌مبه‌ران وسه‌لام لێكردنیان وپێشوازی كردنی ئه‌وانیش بۆ پێغه‌مبه‌ر( صلى الله عليه وسلم ) له‌ئاسمانه‌كان...، هه‌ر له‌و شه‌وه‌دا خوای گه‌وره‌ پێنج نوێژه‌كانی له‌سه‌ر فه‌رزكرد، وله‌گه‌ڵیشیدا قسه‌ی كرد، له‌كۆتایشدا دابه‌زیه‌وه‌ بۆ سه‌ر زه‌وی...

ئه‌م وتاره‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی چه‌ند په‌یامێك ده‌رباره‌ی سیفاته‌كانی خوای گه‌وره‌، كه‌ دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌مه‌د شامی ئال شه‌یبه‌یه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی بابه‌ته‌كه‌ بریتیه‌ له‌ باس كردنی په‌یمان وه‌رگرتن له‌ نه‌وه‌ی ئاده‌م، كه‌ له‌م چه‌ند خاڵه‌ روونیكردوه‌ته‌وه‌: 1- خوای گه‌وره‌ په‌یمانی وه‌رگرتوه‌ له‌سه‌رت كاتێك تۆ له‌ پشتی باوه‌كه‌ ئاده‌م دا بویت، به‌وه‌ی كه‌ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ك شه‌ریك وهاوبه‌ش په‌یدا نه‌كه‌یت بۆ خوای گه‌وره‌... 2- خوای گه‌وره‌ به‌ فیتره‌ت وخیڵقه‌ت تۆی خستوه‌ته‌ سه‌ر ئاینه‌كه‌ی كه‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلامه... 3- خوای گه‌وره‌ په‌یمانی وه‌رگرتوه‌ له‌سه‌رت كه‌وا پێغه‌مبه‌ران ڕه‌وانه‌ بكات وكتێبه‌كان دابه‌زێنێت... 4- خوای گه‌وره‌ په‌یمانی له‌ زانایان وه‌رگرتووه‌ كه‌وا ئایین روون بكه‌نه‌وه‌ بۆ خه‌ڵكی وبانگه‌وازیان بكه‌ن بۆ لای دینی خوا... ‌

چه‌مكی لیبراڵیه‌ت، زیاتر جه‌خت له‌ ئازادی بێ قه‌ید و مه‌رجی تاك‌ ده‌كاته‌وه‌، ئازادی بیروباوه‌ڕ، ئازادی ڕاده‌ربڕین، ئازادی هه‌ڵبژاردن، تاك له‌كۆمه‌ڵگه‌دا محوه‌ری سه‌ره‌كی چه‌مكی لیبراڵیه‌تی ڕۆژئاوایه‌.