وتاره‌كان

بێگومان زمان یه‌كێكه‌ له‌ نیعمه‌ته‌كانى خواى گه‌وره‌ بۆ مرۆڤه‌كان، ئه‌ندامێكى بچووكه‌، به‌ڵام له‌ چاكه‌ و خراپه‌شدا كاریگه‌رى گه‌وره‌ى هه‌یه‌، گۆڕه‌پانى كاركردنى زمان گۆڕه‌پانێكى پان و به‌رینه‌، به‌ڵكو بێ سنووره‌، له‌ چاكه‌دا ده‌توانێت ببێته‌ مایه‌ى ره‌زامه‌ندى خواى گه‌وره‌. له‌ خراپه‌شدا به‌ هه‌مان شێوه‌ ڕۆڵى سه‌ره‌كى ده‌گیڕێت و ئه‌وه‌ى به‌و ئه‌ندامه‌ بچووكه‌ ده‌كرێت جارى وا هه‌یه‌ به‌ تۆپ و ته‌یاره‌ و هێز و بازوو ناكرێت.

ئه‌م باسه‌ له‌م خاڵانه‌ ده‌دوێت: ١-مانای چیرۆك له‌ قورئاندا. ٢-تایبه‌تمه‌ندیه‌كانی چیرۆكی قورئان. ٣-سودی باسكردنی چیرۆك له‌ قورئاندا. ٤-دووباره‌ بوونه‌وه‌ی چیرۆك له‌ قورئاندا. ٥-چیرۆك له‌ قورئاندا ڕاستیه‌ نه‌ك ( خه‌یاڵ ). ٦-سوود وه‌رگرتن له‌ چیرۆكی قورئان له‌ بواری په‌روه‌رده‌ وبانگه‌وازدا.

با ئه‌م پشوی هاوینه‌ زانایان بانگخوازان دایك و باوك و خێزانه‌كان هیمه‌تێك بكه‌ن و ناوی لێ‌ بنێت، هه‌ڵمه‌تی په‌روه‌رده‌ی ئیسلامی... چونكه‌ غیابی په‌روه‌رده‌ی ئیسلامی له‌ خێزانه‌كانداو نه‌خستنه‌ به‌ر خوێندنی زانستی شه‌رعی مناڵه‌كانیان زیانێكی زۆر به‌سبه‌ینێمان ده‌گه‌یه‌نێت به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ گه‌ر ئێستا تاك و ته‌را عالمێك ده‌بینین و دڵمان به‌ مێزه‌ره‌ چه‌رمگه‌كانیان خۆش ده‌بێ‌ وا بڕوات ئه‌وه‌ش نامێنێت.

ماڵی‌ بازرگانی‌‌ ده‌وترێت به‌ هه‌موو ئه‌و كه‌ل‌و په‌ل‌و شتومه‌كانه‌ ده‌وترێت كه‌مامه‌ڵه‌یان پێوه‌ ده‌كرێت به‌مه‌به‌ستی‌ قازانجكردن جا چ گوازراوه‌بن (المنقوله‌) وه‌ك ئاژه‌ڵ‌‌و سه‌یاره‌‌و قوماش یان نه‌گوازراوه‌، وه‌ك زه‌وی‌‌و زار‌و خانووبه‌ره‌.

ئه‌م وتاره‌ روونكردنه‌وه‌یه‌ ده‌رباره‌ی زه‌كاتی خه‌زنه‌و كانزایه‌كان له‌ ڕوانگه‌ی ئاینی پیرۆزی ئیسلامه‌وه‌.

بێوه‌ژنیى بریتییه‌ له‌ قه‌یرانێكى ده‌روونى و كۆڵایه‌تى سه‌خت ، ئه‌م بابه‌ته‌ هه‌وڵێكه‌ بۆ پێناسه‌ كردنى ئه‌و كێشه‌یه‌ له‌ ڕووى ده‌روونى و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌وه‌ ، له‌ كۆتاییشدا هه‌ندێ چاره‌سه‌رى گونجاو پێشكه‌ش ده‌كات بۆ ئه‌و كێشه‌یه‌.

قۆپی كردن دیارده‌یه‌كی ترسناكه‌ وڕه‌وشتێكی خراپه‌، وه‌ ئه‌وه‌ی قۆپێ ده‌كات له‌ كاتی تاقیكردنه‌وه‌كاندا ئه‌وه‌ چەن تاوانێك ئه‌نجام ده‌دات كە شیرینەكەیان لەوى تر تاڵترە و باشەكەشیان لەوانى تر خراپترە: له‌وانه‌: ( هاوەڵ بڕیاردەران لە كردەوەتدا، دزیكردن، درۆكردن، وه‌رگرتنی خوى دوڕوەكان، خواردنی ماڵى خەڵكى بە باطل.

ئاینی پیرۆزی ئیسلام هه‌وڵی داوه‌ ژیانی مرۆڤ بپارێزێت، وه‌ تۆڵه‌ی توندی دانه‌وه‌ بۆ ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌وا خوێنی مرۆڤ حه‌ڵاڵ وڕه‌وا ده‌كات به‌ ناهه‌ق.

زه‌كاتی‌ ئاژه‌ڵ‌ سێ‌ جۆر له‌ئاژه‌ڵ‌‌و ماڵات ده‌گرێته‌وه‌ كه‌ پێویسته‌ زه‌كاتیان لێ‌ بدرێت كه‌ئه‌مانه‌ن (ووشتر‌و ره‌شه‌وڵاخ (مانگا‌و گامێش) ‌و مه‌ڕ‌و بزن. ناوه‌ڕۆكی ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌: - راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كاتی‌ ووشتر. - راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كاتی‌ مه‌ڕ‌و بزن. - به‌ڵگه‌ی‌ زه‌كاتی‌ مه‌ڕ‌و بزن‌و راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كات‌و ئه‌ندازه‌ زه‌كات لێدانی‌. - مه‌رجه‌كانی‌ زه‌كات لێكه‌وتنی‌ ئاژه‌ڵ‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ ده‌رباره‌ی زه‌كاتی‌ به‌روبوومی‌ كشتوكاڵ‌‌و میوه‌جاتن وه‌ ناوه‌ڕۆكه‌كه‌ی بریتیه‌ له‌: - به‌ڵگه‌ له‌سه‌ر واجب بوونی زه‌كاتی‌ به‌روبوومی‌ كشتوكاڵ‌‌و میوه‌جات له‌ قورئان سوننه‌ت. - ئه‌و به‌ربوومانه‌ی‌ زه‌كاتی‌ لێده‌درێت. - راده‌ی‌ گه‌شتنه‌ زه‌كاتی‌ به‌روبوومی‌ كشتوكاڵ‌‌و میوه‌جات. - له‌ به‌روبوم‌و میوه‌جات چه‌ند ده‌درێت له‌ زه‌كات دا.

بۆیه‌ ده‌بێت مرۆڤ ڕێگا نه‌ به‌خۆی و نه‌ به‌هیچ كه‌سێكی تریش نه‌دات كه‌ له‌تاوان وگوناهدا ڕۆبچێت و به‌رده‌وام بێت، بۆ نموونه‌ بڕوات بگه‌ڕێت له‌هه‌موو مه‌سئه‌له‌یه‌كدا كام مه‌زهه‌ب و كام زانا ڕایه‌كی هه‌یه‌ له‌گه‌ل هه‌واو ئاره‌زووی ئه‌ودا ده‌گونجێت كۆیان بكاته‌وه‌ و پاشان بێت به‌و كاره‌ی فه‌توای حه‌ڵاڵ وحه‌رامی مه‌سائیله‌كان بۆ خه‌ڵكی بدات و ناویشی لێ بنێت ئاینی ئاسانكاری و میانه‌ڕه‌و

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی ئه‌م خاڵانه‌ ده‌كات: ١- پێناسه‌ی ته‌یه‌مموم. 2- حوكمی ته‌یه‌مموم. 3- چۆنیه‌تی ته‌یه‌مموم. 4- پووچه‌ڵكه‌ره‌وه‌كانی ته‌یه‌مموم.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی: ١- ئه‌و ئه‌حكامانه‌ی په‌یوه‌ندیان به‌ نوێژی نه‌خۆشه‌وه‌ هه‌یه‌. ٢- ئه‌و ئه‌حكامانه‌ی په‌یوه‌ندیان هه‌یه‌ به‌ نوێژی ترسه‌وه‌.

ئاماده‌كردنی: دكتۆر هیوا نجم الدین حیدر شیخ الاسلام ابن تیمیه‌ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت دوژمنێكی زۆری هه‌بوو، به‌رده‌وام ئازار وئه‌شكه‌نجه‌یان ده‌دا، چی خۆیان به‌ ڕاسته‌وخۆ یان له‌ ڕێگای كاربه‌ده‌ستانه‌وه‌، به‌ڵام شیخ الاسلام خۆڕاگر بوو به‌رامبه‌ر ئه‌و هه‌موو سته‌مه‌، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌یزانی سه‌ربه‌زی بۆ ئه‌وانه‌یه‌ كه‌ ڕێبازی پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم ده‌گرنه‌به‌ر. سه‌رچاوه‌ی بابه‌ت: سایتی فه‌رمووده‌.

- متمانه‌ به‌خوای گه‌وره‌ ئارامی دڵ ‌و دره‌وونه‌ به‌ شێوه‌یه‌ك هیچ گومانێكی تێناكه‌وێت، حه‌سانه‌وه‌ی ویژدانه‌‌و هیمه‌ت‌و ووره‌ به‌رزییه‌. - متمانه‌ بوون به‌خوای گه‌وره‌ یانی دابڕینی متمانه‌ یه‌ به‌خه‌ڵكانی دی له‌هه‌ر پله‌‌و پایه‌یه‌كدا بن. - له‌م بابه‌ته‌ نوسه‌ری به‌ڕێز چه‌نده‌ها به‌ڵگه‌ی له‌ قورئان وسوننه‌ت هێناوه‌‌ ده‌رباره‌ی متمانه‌ به‌خوای گه‌وره و به‌په‌یام و به‌رنامه‌كه‌ی به‌واده‌و به‌ڵێنه‌كانی.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی چه‌ند خاڵێك ده‌كات ، له‌وانه‌: ١- مه‌رجی‌ زه‌كاتی‌ ئاڵتوون‌و زیو ٢- زیو چه‌ند بێت زه‌كاتی‌ لێ‌ ده‌درێت‌و چه‌ندی‌ لێ‌ ده‌درێت؟ ٣- ئاڵتون له‌ چه‌ندا زه‌كاتی‌ لێ ده‌درێ‌‌و چه‌ندی‌ لێ ده‌درێت.

قورئانی پیرۆز به‌شێوازێكی زانستییانه‌، له‌ هه‌موو ئه‌و ڕاستییانه‌ دواوه‌، كه‌ به‌ سوڕی ئاوو بارانبارینه‌وه‌ په‌یوه‌ستن، به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ له‌گه‌ڵ نوێترین دۆزینه‌وه‌ زانستییه‌كاندایه‌كده‌گرێته‌وه‌، با به‌وردی له‌م وێنه‌یه‌و له‌م ئایه‌ته‌ پیرۆزانه‌ ڕابمێنین، كه‌ باس له‌ هه‌موو به‌شێك له‌ به‌شه‌كانی سوڕی ئاو ده‌كه‌ن...

خۆشه‌ویستان ماره‌یی ئه‌و ئافره‌ته‌ی ته‌ڵاق ده‌درێت وجیا ده‌بێته‌وه‌ له‌ پیاوه‌كه‌ی چه‌ند جۆر وشێوه‌یه‌كه‌یه‌، هه‌ر شێوه‌یه‌كیان جیاوازه‌ له‌وی دیكه‌یان، ئه‌ویش به‌پێی ئه‌و ئافره‌ته‌ی ته‌ڵاقدراوه‌ و جیابوه‌ته‌وه‌ له‌ پیاوه‌كه‌ی حوكمه‌كه‌ی ده‌گۆڕێت ...

له‌و نوێژانه‌ی كه‌ چوار ڕه‌كاتین وه‌ك نوێژی نیوه‌ڕۆ و عه‌سر و عیشا له‌گه‌ڵ دوو ڕكاتی سه‌ره‌تای نوێژی مه‌غریب، سوننه‌ته‌ كه‌ له‌پاش سوره‌تی الفاتحة به‌ئه‌ندازه‌ی ئه‌وه‌ی بۆت ده‌كرێت قورئان بخوێنیت...

نوێژی سەفەر چەند حوكمێكی هەیە وا لەخوارەوە ڕوونیان ئەكەینەوە: (1) كورت كردنەوەی نوێژە چوار ڕكاتی‌یەكان (2) ماوەی كورت كردنەوە (3) ئەو شوێنەی كورت كردنەوەی لێوە دەست پێ‌ دەكات (4) چ كاتێك موسافیر نوێژەكانی بەتەواوی ئەكات (5) نوێژی سوننەت لەسەفەردا (6) سەفەركردن لەڕۆژی هەینیدا