ئیحسان بورهان الدین - وتاره‌كان

به‌رده‌وام ئه‌هلی سوننه‌ت و جه‌ماعه‌ت به‌رپه‌رچی بیدعه‌كاران ده‌ده‌نه‌وه‌ وه‌ نكۆڵیان له‌ سه‌ر ده‌كه‌ن و رێگریان لێ ده‌كه‌ن له‌ ئه‌نجامدانی.

زانایان به‌ كۆی ده‌نگك له‌سه‌ر ئه‌وه‌ن كه‌ سوێند خواردن به‌ته‌نها تایبه‌ته‌ به‌ خوای گه‌وره‌ وناووسیفه‌ته‌كانی، هه‌روه‌ها به‌ كۆی ڕا له‌سه‌ر ئه‌وه‌ن سۆیندخواردن به‌ غه‌یری خوای گه‌وره‌ قه‌ده‌غه‌یه‌ و شیركه‌...

زۆربه‌ى بیدعه‌كان كه‌ په‌یوه‌ستن به‌ زانست و عیباده‌ته‌كانه‌وه‌ له‌ كۆتایی سه‌رده‌می خه‌لیفه‌كانی راشیدین دا سه‌ریان هه‌ڵدا... وه‌ یه‌كه‌مین بیدعه‌ش سه‌رى هه‌ڵدا بیدعه‌ى قه‌ده‌ر و ئیرجاء و به‌ شیعه‌ بوون و خوارێجه‌كان بوو...

ئه‌و كه‌سه‌ى بیدعه‌ دابه‌ش ده‌كات بۆ چاك و خراپ هه‌ڵه‌یه‌ و پێچه‌وانه‌یه‌ بۆ فه‌رمووده‌كه‌ى پێغه‌مبه‌ر صلى الله علیه وسلم كه‌ فه‌رموویه‌تی: (فإن كل بدعة ضلالة). ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ باس كردنی پێناسه‌ و جۆره‌كان و حوكمی بیدعه به‌ به‌ڵگه‌ی قورئان وسوننه‌ت.

له‌ راستیدا باوه‌ڕ به‌ خوا و رۆژى دوایی و ئه‌و پاداشت و سزایه‌ی كه‌ تێیدایه‌ ئاراسته‌كه‌ى راسته‌قینه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ى مرۆڤ رێگه‌ى راست بگرێته‌به‌ر، هیچ یاسایه‌كیش نییه‌ بتوانێت هه‌ڵسوكه‌وتی مرۆڤ راستكاته‌وه‌ ئه‌وه‌نده‌ى باوه‌ڕ هێنان به‌ رۆژى دوایی.

مه‌سه‌له‌ى عه‌قیده‌ راسته‌خۆ په‌یوه‌سته‌ به‌ قورئان و سوننه‌ته‌وه‌، بۆیه‌ ته‌نها به‌ به‌ڵگه‌ى ئه‌و دوو سه‌رچاوه‌ جێگیر ده‌بێت... هه‌ر بۆیه‌ رێبازى سه‌له‌فی چاكی ئه‌م ئوممه‌ته‌ له‌ سه‌ر ئه‌و دوو بنه‌مایه‌ بونیات نراوه‌. ئه‌م بابه‌ته‌ باسی سه‌رچاوه‌كانی عه‌قیده‌ و رێبازى سه‌له‌ف له‌ وه‌رگرتنی ده‌كات.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی پێناسه‌ی كوفر و جۆره‌كانی ده‌كات وله‌گه‌ڵ روونكردنه‌وه‌ی جیاوازییه‌كانی نێوان كوفری گه‌وره‌ وبچووك.

ئه‌م بابه‌ته‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی ( مختصر الفقه الإسلامي ) دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌ممه‌د ئیبراهیم ئه‌لتویجریه‌، وه‌ بریتیه‌ له‌: ١- پێناسه‌ی ئیمان. ٢- به‌شه‌كانى ئیمان. ٣- پله‌كانى ئیمان. ٤- هه‌ندێك له‌ خه‌سڵه‌ته‌كانى ئیمان. ٥- كۆڵه‌كه‌كانى ئیمان.

ئه‌م بابه‌ته‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی ( مختصر الفقه الإسلامي ) دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌ممه‌د ئیبراهیم ئه‌لتویجریه‌، وه‌ بریتیه‌ له‌: ١- مانای هاوه‌ڵ بۆ خوا دانان. ٢- ترسناكیى هاوه‌ڵ بۆ خوا بڕیاردان. ٣- سزاى ئه‌و كه‌سانه‌ى هاوه‌ڵ بۆ خوا بڕیار ده‌دن. ٤- تێگه‌یشتن له‌ تاوانى شه‌ریك بۆ خوا بڕیاردان. ٥- به‌شه‌كانى هاوه‌ڵ بۆ خوا دانان. ٦- به‌شه‌كانى نیفاق.

ئه‌م بابه‌ته‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی ( مختصر الفقه الإسلامي ) دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌ممه‌د ئیبراهیم ئه‌لتویجریه‌، وه‌ بریتیه‌ له‌: ١- واتاى یه‌كتاپه‌رستى. ٢- تێگه‌یشتن له‌ یه‌ك خوا په‌رستى. ٣- به‌شه‌كانى یه‌كتاپه‌رستى. ٤- حوكمى دانپێدانان به‌ یه‌كخواپه‌رستى. 5- فه‌زلی یه‌كتاپه‌رستی.

نه‌فامی حاڵی خه‌ڵكى عه‌رب بوو له‌ پێش ئیسلام، نه‌فام بوون به‌ خواو پێغه‌مبه‌ره‌كان و شه‌ریعه‌تی ئایین. ئه‌م بابه‌ته‌ باسی حه‌قیقه‌تی نه‌فامیه‌ت ده‌كات.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی پێناسه‌ی نیفاق و جۆره‌كانی ده‌كات وله‌گه‌ڵ روونكردنه‌وه‌ی جیاوازییه‌كانی نێوان نیفاقی گه‌وره‌ وبچووك.

ئه‌م بابه‌ته‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی ( مختصر الفقه الإسلامي ) دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌ممه‌د ئیبراهیم ئه‌لتویجریه‌، وه‌ باسی ئه‌م خاڵانه‌ی خواره‌وه‌ ده‌كات: • فه‌زڵی ئه‌و كه‌سه‌ی بانگه‌واز ده‌كات بۆ كارێكی چاكه‌.• گه‌یاندنی زانست واجبه‌.• سزای ئه‌و كه‌سه‌ی كه‌ زانست ده‌شارێته‌وه‌.•سزای درۆكردن له‌سه‌ر خوا وپێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم .• فه‌زڵی كه‌سێك زانست فێر ببێت وخه‌ڵكیش فێر بكات .• به‌رزكردنه‌وه‌ی زانست وچۆن وه‌ردگیردرێته‌وه‌. •فه‌زڵی كۆڕه‌كانی یادی خوا

ئه‌م وتاره‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی چه‌ند په‌یامێك ده‌رباره‌ی سیفاته‌كانی خوای گه‌وره‌، كه‌ دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌مه‌د شامی ئال شه‌یبه‌یه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی بابه‌ته‌كه‌ بریتیه‌ له‌ باس كردنی په‌یمان وه‌رگرتن له‌ نه‌وه‌ی ئاده‌م، كه‌ له‌م چه‌ند خاڵه‌ روونیكردوه‌ته‌وه‌: 1- خوای گه‌وره‌ په‌یمانی وه‌رگرتوه‌ له‌سه‌رت كاتێك تۆ له‌ پشتی باوه‌كه‌ ئاده‌م دا بویت، به‌وه‌ی كه‌ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ك شه‌ریك وهاوبه‌ش په‌یدا نه‌كه‌یت بۆ خوای گه‌وره‌... 2- خوای گه‌وره‌ به‌ فیتره‌ت وخیڵقه‌ت تۆی خستوه‌ته‌ سه‌ر ئاینه‌كه‌ی كه‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلامه... 3- خوای گه‌وره‌ په‌یمانی وه‌رگرتوه‌ له‌سه‌رت كه‌وا پێغه‌مبه‌ران ڕه‌وانه‌ بكات وكتێبه‌كان دابه‌زێنێت... 4- خوای گه‌وره‌ په‌یمانی له‌ زانایان وه‌رگرتووه‌ كه‌وا ئایین روون بكه‌نه‌وه‌ بۆ خه‌ڵكی وبانگه‌وازیان بكه‌ن بۆ لای دینی خوا... ‌

خاڵ بریتی یه‌ له‌ وێنه‌یه‌كی جێگیر كه‌ له‌ سه‌ر پێستی مرۆڤ دروست ده‌كرێت، زۆر جار له‌ جێگه‌ ئاشكراكاندا ده‌كرێت له‌ لاشه‌دا، به‌ تایبه‌تی له‌ ده‌م وچاودا. پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله علیه وسلم پێش زیاتر له‌ (1400) ساڵ خاڵ كوتانی حه‌رام كردووه‌ و نه‌فره‌تی له‌ ئه‌نجامده‌رانی كردووه‌ له‌ ژن و له‌ پیاو

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی چه‌نده‌ها وانه‌ ده‌كات‌ له‌ ژیانی پێغه‌مبه‌ری خواوه‌ وه‌رگیراوه‌ و ده‌بێته‌ مایه‌ی فێربوونی گه‌شه‌پێدانى مرۆیى.

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی ئه‌م خاڵانه‌ی خواره‌وه‌ ده‌كات: - سنوور‌ى زانستی قیرائات. - باسه‌كانى زانستی قیرائات. - به‌رووبوو‌مى زانستی قیرائات. - فه‌زڵى زانستی قیرائات. - به‌راوردكردنى زانستی قیرائات له‌ گه‌ڵ زانسته‌كانى تر. - سه‌رچاوه‌‌ى زانستی قیرائات.

وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی «مختصر الفقه الإسلامي»، وه‌ تایبه‌ته‌ به‌: چۆنیه‌تى ڕۆژووگرتن له‌و وڵاتانه‌ى خۆرى تێدا ئاوا نابێت.

قه‌رزكردن: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” مختصر الفقه الإسلامي\” ، وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ له‌ خۆ ده‌گرێت: • جۆره‌كانی گرێبه‌ست . • حیكمه‌ت له‌ ڕه‌وا بوونی قه‌رز . • فه‌زڵی قه‌رزدان . • حوكمی قه‌رز . • حوكمی چاكه‌ كردن له‌ قه‌رزدا . • حوكمی كه‌مكردنه‌وه‌ی قه‌رز بۆ ئه‌وه‌ی قه‌رزار زوو قه‌رزه‌كه‌ بگێڕێته‌وه‌. • حاڵه‌ته‌كانی قه‌رزار . • سزای ئه‌و كه‌سه‌ی قه‌رز ده‌كات ونیازی گێڕانه‌وه‌ی نییه‌.

نوێژی خۆرگیران ومانگ گیران: وتارێكه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی \” مختصر الفقه الإسلامي\” ، وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ له‌ خۆ ده‌گرێت: • حوكمى نوێژی خۆرگیران ومانگ گیران . • زانینی كاتی خۆرگیران ومانگ گیران . • هۆكاره‌كانی ئه‌و دوو دیارده‌یه‌ . • چۆنیه‌تی نۆێژی ( كسوف ) و ( خسوف ) . • چۆنیه‌تی وتاری نوێژی خۆرگیران . • گێڕانه‌وه‌ی ئه‌و نوێژه‌. • تێگه‌یشتن له‌ خۆرگیران . • حوكمی نوێژی ( الآيات ).