په‌رتوكه‌كان

گه وره یی قورئان له قورئان دا وه له فه رمووده کانی پیغه مبه ری خوا (صلی الله علیه وسلم )

ژیانی پیغه مبه ری خوا جه نگ و غه زاکان

عەقیدەی ئاسان

سێ پرسیاره‌كه‌ی ناو گۆڕ و چوار بنه‌ماكه‌ و هه‌ڵوه‌شێنه‌ره‌وه‌كانی ئیسلام : كتێبێكه‌ به‌ زمانی كوردی (سۆرانی) دكتۆر هه‌یسه‌م سه‌رحان نوسیویه‌تی ، ئه‌مانه‌ له‌ خۆ ده‌گرێت : 1/ سێ پرسیاره‌كه‌ی ناو گۆر : ئه‌وه‌ش په‌یامێكی به‌ نرخه‌ كه‌ ئه‌و بنچینانه‌ له‌ خۆ ده‌گرێت كه‌ پێویسته‌ مرۆڤ بیزانێت و له‌ گۆره‌كه‌یدا پرسیاری لێ ده‌كرێت ، وه‌ جۆره‌كانی په‌رستن كه‌ خوای گه‌وره‌ فه‌رمانی پێی كردووه‌ و روونكردنه‌وه‌ی پله‌كانی دین . 2/ چوار بنه‌ماكه‌ : په‌یامێكی كورته‌ ده‌رباره‌ی روونكردنه‌وه‌ی بنه‌ماكان و ناسینی ته‌وحیدو‌ هه‌ندێ له‌ گومانه‌كان كه‌ موشریكه‌كان خۆیان پێوه‌ په‌یوه‌ست كردووه‌ و وه‌ڵامدانه‌وه‌یان . 3/ هه‌ڵوه‌شێنه‌ره‌وه‌كانی ئیسلام : ده‌قێكی كورتكراوه‌ باسی هه‌ندێك له‌ مه‌زنترین مه‌سه‌له‌ ترسناكه‌كان ده‌كات له‌سه‌ر دینی كه‌سی موسڵمان ، ئه‌وه‌ش هه‌رچه‌نده‌ تونده‌ كه‌چی زۆرجار رووده‌ده‌ن ، تاوه‌كو كه‌سی موسڵمان لێی به‌ ئاگا بێت و له‌ خۆی بترسێت نه‌وه‌ك توشی ببێت . نوسه‌ر له‌ به‌رگێكی تازه‌و جوانه‌وه‌ ئاماده‌ی كردووه‌ له‌سه‌ر شێوه‌ی خشته‌ و دابه‌شكردنی بابه‌ته‌كان ، مه‌به‌ست و مانا‌ گشتییه‌كانی تێدا باسكردووه‌ ، وه‌ له‌ پاش هه‌موو ده‌قێك كۆمه‌ڵێك‌ پرسیار و تاقیكردنه‌وه‌ی داناوه‌ ، هه‌موو ئه‌وانه‌ به‌ بێ كورتكردنه‌وه‌یه‌ك زیان به‌ بابه‌ته‌كه‌ بگه‌یه‌نێت و به‌ بێ درێژكردنه‌وه‌یه‌كی بێزاركه‌ر.

لــــــەم ڕۆژگـــــــــارەدا تاقمێك پەیدابوون كـــە بە (القرآنيون) نــــــــــاو دەبرێن !! واتە: قورئانیەكان، بە ئارەزوو عەقڵی خۆیان تەفسیری قورئان دەكەن بەبێ‌ بەكارهێنانی سوننەتی (صحیح)ی پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم بەڵكو تەنانەت سوننەت لای ئەوانە شوێن كەوتەی ئارەزووەكانیانە، ئەوەی گونجاوبێ‌ بۆیان وەری دەگرن و ئەوەی نەگونجێ‌ لە گەڵیاندا فریێ‌ی دەدەن و دەیخەنە پشتیانەوە !!!

خوێنه‌ری ئازیز .. ئه‌م نامیلكه‌ىه‌: ((چۆن ته‌وبه‌ بكه‌م؟))، خۆی له‌ بنه‌ڕه‌تدا نامیلكه‌ی: ((كيف أتوب))ی ((دار الوطن)) و له‌ مه‌تویه‌یه‌كی بچوك پێكهاتوه‌، له‌ باره‌ى چۆنیه‌تی ته‌وبه‌كردنه‌وه‌. مامۆستا عه‌لی خان - خوا بیپارێزێت - به‌ شێوه‌یه‌كی زۆر جوان ئاماده‌ی كردوه‌ وپێشكه‌شی موسلمانانی كوردی ده‌كات له‌ هه‌موو جێگا و شوێنێك.

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌شێكه‌ له‌ په‌رتوكی پوخته‌ی بنه‌ماكانی ئیمان وئیسلام، وه‌ ئه‌م باسانه‌ی له‌خۆ گرتووه‌: 1)پێناسه‌ی زه‌كات . 2)گرنگی زه‌كات وحیكمه‌ت له‌ مه‌شروعیه‌تی . 3)به‌ڵگه‌كانی واجب بوونی زه‌كات . 4)مه‌رجه‌كانی زه‌كات . 5)حوكمی ئه‌و كه‌سانه‌ی زه‌كات ناده‌ن . 6)ئه‌و ماڵانه‌ی زه‌كاتیان تێدا واجبه‌ . 7)زه‌كاتی زێر و زیوو، ئه‌و شتانه‌ی جێگای زێر و زیوو ده‌گرنه‌وه‌ . 8)زه‌كاتی ماڵات (مه‌ڕ و بزن و ووشتر و گا و مانگا) . 9)زه‌كاتی ماڵی بازرگانی . 10)زه‌كاتی دانه‌وێڵه‌ و به‌روبوومی كشتوكاڵ . 11)ئه‌و كه‌سانه‌ی زه‌كاتیان پێ ده‌درێت . 12)زه‌كاتی سه‌ر فیتره‌ .

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌شێكه‌ له‌ په‌رتوكی پوخته‌ی بنه‌ماكانی ئیمان و ئیسلام، وه‌ ئه‌م باسانه‌ی له‌خۆ گرتووه‌: 1- حه‌ج و حوكمه‌كانی. 2-حه‌جكردن هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو. 3- عومره‌كردن وحوكمه‌كانی.

ئه‌م بابه‌ته‌ به‌شێكه‌ له‌ په‌رتوكی پوخته‌ی بنه‌ماكانی ئیمان و ئیسلام، وه‌ ئه‌م باسانه‌ی له‌خۆ گرتووه‌: 1) پێناسه‌ی نوێژ . 2) حوكمی ئه‌و كه‌سانه‌ی نوێژ ناكه‌ن . 3) نوێژی به‌كۆمه‌ڵ . 4) نوێژی كه‌سی نه‌خۆش . 5) نوێژی هه‌ینی . 6) نوێژی جه‌ژنه‌كان . 7)نوێژی خۆر گیران و مانگ گیران . 8) نوێژی سوننه‌ت . 9) نوێژی ته‌راویح . 10) نوێژی مردوو .

ئه‌م بابه‌ته‌ ئه‌م باسانه‌ی له‌خۆگرتووه‌ : 1) پاكوخاوێنی (الطهارة). 2) حوكمی پاكوخاوێنی (الطهارة) . 3) جۆره‌كانی پاكوخاوێنی (الطهارة) . 4) چوونه‌ سه‌ر ئاو و ئادابه‌كانی . 5) ده‌ست نوێژ گرتن . 6) مه‌سح كردن له‌سه‌ر (خوفه‌كان) . 7) خۆشتن . 8) ته‌یه‌موم . 9) باسی حه‌یز و ئافره‌تی مناڵ بوو .

ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌ له‌م بابه‌تانه‌ پێك هاتووه‌ : 1) پێناسه‌ی زانستی یه‌كخواپه‌رستی . 2) مانای ئیسلام . 3) جۆره‌كانی یه‌كخواپه‌رستی . 4) یه‌كخواپه‌رستی زانست و بیروباوه‌ڕ . 5) یه‌كخواپه‌رستی وویست و مه‌به‌ست . 6) یه‌كخواپه‌رستی له‌ په‌روه‌ردگاریه‌تیدا . 7) یه‌كخواپه‌رستی له‌په‌رستندا . 8) یه‌كخواپه‌رستی له‌ ناو و صیفه‌ته‌كاندا . 9) كاریگه‌ری یه‌كخواپه‌رستی له‌سه‌ر كاروكرده‌وه‌ و فه‌زڵه‌كانی . 10) مانای ( لا إله إلا الله ) . 11) مانای ( محمد رسول الله ) . 12) په‌رستن . 13) مانای په‌رستن . 14) مه‌رجه‌كانی په‌رستن . 15) ئه‌و بنه‌مانه‌ی كه‌ په‌رستنی له‌سه‌ر بنیات نراوه‌ . 16) جۆره‌كانی په‌رستن .

ئه‌م بابه‌ته‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی پوخته‌ی بنه‌ماكانی ئیمان و ئیسلام، وه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ی له‌خۆ گرتووه‌ : 1)پێناسه‌ی (شرك) هاوه‌ڵ بڕیاردان بۆ خوای گه‌وره‌ . 2)به‌شه‌كانی (شرك) هاوه‌ڵ بڕیاردان . 3)سه‌ردانی گۆڕه‌كان . 4)دوو ڕووی و جۆه‌كانی . 5)جادو و فڕوفێڵ وهه‌ندێ شتی تر .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ به‌شێك له‌ كتێبی پوخته‌ی بنه‌ماكانی ئیمان و ئیسلام تایبه‌ته‌ به‌ لێكوڵینه‌وه‌ی یه‌كه‌م ده‌رباره‌ی (ئیمان)، وه‌ له‌م باسانه‌ پێك دێت: 1-ئیمان (باوه‌ڕ) 2-باوه‌ڕ به‌ بوونی خوای گه‌وره ‌ 3-باوه‌ڕ به‌ فریشته‌كان 4-باوه‌ڕ به‌ كتێبه‌ ئاسمانییه‌كان 5-باوه‌ڕ به‌ پێغه‌مبه‌ران و فروستاده‌كانی خوای گه‌وره‌ 6-باوه‌ڕ به‌ ڕۆژی دوایی 7-باوه‌ڕ به‌ قه‌ده‌ر 8-گرنگی بیروباوه‌ڕ 9-ئامانجه‌كانی بیروباوه‌ڕی ئیسلامی 10-پشتیوانی كردن و پشت لێهه‌ڵكردن

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی كچێك ده‌كات كه‌ پێویستی به‌ ئامۆژگاری و هاوكاری دایكیه‌تی بۆ ئه‌وه‌ی ڕێگای ڕاستی بۆ روون بكاته‌وه‌ وله‌ ڕێگای شه‌یتتان و خه‌راپه‌ دووری بخاته‌وه‌.

ڕۆچوون له‌ ئاییندا دیارده‌یه‌كی‌ كۆنه‌و ته‌مه‌نی‌ به‌قه‌د ته‌مه‌نی‌ مرۆڤایه‌تی‌ ده‌بێت، مرۆڤایه‌تیی‌ به‌ درێژایی‌ مێژووی‌ خۆی‌، له‌ هه‌ر قۆناغێكدا به‌ شێوازێك به‌م كێشه‌و قه‌یرانه‌وه‌ تلاوه‌ته‌وه‌، هۆكاری‌ سه‌رهه‌ڵدان و گه‌شه‌كردنی‌ له‌سه‌رده‌مێكه‌وه‌ بۆ سه‌رده‌مێكی‌ تر ده‌گۆڕێت، به‌ڵێ‌ ڕۆچوون بابه‌تێكی‌ تازه‌ نییه‌و نامۆ نییه‌ به‌ مرۆڤایه‌تیی‌ و له‌ شوێنكه‌وته‌ی‌ هه‌موو ئایین و ڕێبازێكدا به‌ ڕێژه‌ی‌ جیاواز حوزووری‌ هه‌بووه‌، هه‌ر له‌سه‌ره‌تای‌ ئایینی‌ پیرۆزی‌ ئیسلامیشه‌وه‌ ئه‌م نه‌خۆشییه‌ ترسناكه‌ سه‌ری‌ هه‌ڵداوه‌و زیانێكی‌ گه‌وره‌ی‌ به‌ قه‌واره‌ی‌ ئیسلامیی‌ و كۆمه‌ڵگای‌ ئیسلامیی‌ گه‌یاندووه‌، ناحه‌زانی‌ ئیسلامیش زۆر جار ئه‌م بابه‌ته‌یان قۆستۆته‌وه‌و فویان پێداكردووه‌..

ئه‌م په‌رتووكه‌ باسی دۆستایه‌تی وخۆبه‌ری كردن ده‌كات له‌ ئیسلامدا، وه‌ گه‌وره‌ترین و به‌نرخترین سه‌رمایه‌ی موسڵمان كه‌ پێویسته‌ پارێزگاری لێ بكات بیروباوه‌ڕه‌كه‌یه‌تی. وه‌ سه‌نگین ترین لقی بیروباوه‌ڕیش بریتیه‌ له‌ خۆش ویستن ودۆستایه‌تی كردنی موسڵمانان و خۆبه‌ری كردن و ڕق لێ بوونه‌وه‌یه‌ له‌ بێ بڕوایان.

مه‌رجه‌كانی پاڕانه‌وه‌ وڕێگره‌كانی وه‌ڵامدانه‌وه‌ی له‌ ژێر ڕۆشنایی قورئان وسوننه‌تدا: دانه‌ری ئه‌م كتێبه‌ - خوا بیپارێزێت - ده‌ڵێت: ئه‌م كتێبه‌ كورته‌یه‌كه‌ له‌سه‌ر مه‌رجه‌كانی پاڕانه‌وه‌ وڕێگره‌كانی وه‌ڵامدانه‌وه‌ی وه‌رم گرتوه‌ له‌ كتێبه‌كه‌م«الذكر والدعاء والعلاج بالرقى»، وه‌ هه‌ندێ زانیاری به‌سوودم بۆ زیاد كردوه‌ كه‌وا هه‌موو موسڵمانێك پێویستی پێه‌تی له‌ پاڕانه‌وه‌دا... برای به‌ڕێزمان مامۆستا حه‌مزه‌ به‌رزنجی هه‌ستاوه‌ به‌ وه‌رگێڕانی بۆ سه‌ر زمانی كوردی.

به‌رێزان : ئه‌وه‌ی له‌به‌رده‌ستانایه‌ بریتیه‌ له‌ (بیروباوه‌ڕێكی پوخته‌كراو) كه‌ بۆ خه‌ڵكی شامم نوسیوه‌ كه‌ بوون به‌میراتگری زه‌وی ووڵاتی باوباپیرانیان پاش ئه‌وه‌ی گاوره‌كان داگیریانكرد، پاش ئه‌وانیش كۆمه‌ڵێك له‌ (باطني) یه‌كان نزیكه‌ی سه‌ده‌یه‌ك زه‌وی شامیان داگیركرد، هه‌ر ئه‌مه‌ش بوو به‌هۆی ئه‌وه‌ی فیتنه‌ وخراپه‌كاری بڵاوبێته‌وه‌ وزۆرێكیش له‌ بنه‌ماو فه‌رعه‌كانی ئاینی پیرۆزی ئیسلام بگۆڕرێت وده‌ستكاری بكرێن. كۆمه‌ڵێك له‌خه‌ڵكی شام وغه‌یری خه‌ڵكی شامیش پرسیاریان لێكردم، كه ‌وه‌ڵامی ئه‌و پرسیاره‌یان بده‌مه‌وه‌، ئایا به‌نده‌كانی خودا له‌رۆژی لێپرسینه‌وه‌ (له‌ڕۆژی دوایی) دا پرسیاری چییان لێده‌كرێت ؟ سه‌باره‌ت به‌مافه‌كانی خودا به‌سه‌ر به‌نده‌كانیه‌وه‌، ئه‌و مافانه‌ی كه‌ په‌روه‌رگار وه‌صیه‌تی پێ كردن به‌ نوح وپێغه‌مبه‌رانی دوای ئه‌و (سه‌لامی خوایان لێ بێت)، ئه‌و مافانه‌ی كه‌ كۆتایی هێنا به‌ په‌یامی ئیسلام كه‌ دابه‌زیوه‌ بۆ سه‌ر محمد المصطفی صلى الله عليه وسلم.

به‌درێژایى مێژوو هیچ ده‌سته‌و تاقمێك نه‌بووه‌ كه‌بێ پێشه‌واو سه‌ركرده‌ بوو بێ, به‌جۆرێك شوێن كه‌وتوانى هه‌وڵیان داوه‌ كه‌ به‌جێ پێیه‌كانى ئه‌ودا هه‌نگاو بنێن و له‌گه‌ڵ حه‌زو بیر كردنه‌وه‌ى ئه‌ودا ئاوێته‌ ببن . موسڵمانانیش تاكه‌پێشه‌وایان ئه‌و پێغه‌مبه‌ره‌ به‌ڕێزه‌یه‌ صلى الله عليه وسلم كه‌سه‌ردارى كوڕانى ئاده‌مه عليه السلام ونمونه‌ى ڕه‌وشت به‌رزى و جوامێرى و خواناسىو پیاوه‌تى و ئازایه‌تى و هه‌موو ئاكاره‌ به‌رزه‌كانى تره‌ .هه‌ركاتێك موسڵمانان به‌جوانى ده‌ستیان گرتبێ به‌ ڕێبازه‌كه‌یه‌وه‌و به‌شوێن هه‌نگاوه‌كانى كه‌وتبن؛ سه‌ركه‌وتوو سه‌رفرازو عیزه‌ت مه‌ندبوون و قورسایى خۆیان سه‌لماندووه... خوێنه‌ری به‌ڕێز: ئه‌م په‌رتوكه‌ باسی ‌ ڕووخسارو ڕه‌وشته‌ به‌رزه‌كانی پێغه‌مبه‌ری خۆشه‌ویست ده‌كات، هیوادارین سوودی لێوه‌رگریت.

یه‌كێ له‌ گه‌وره‌ترین ئه‌و واجبانه‌ى له‌ رووى عه‌قڵی و له‌رووی نه‌قڵیشه‌وه‌(واته‌ بڕیارى قورئان و سوننه‌ت) واجبه‌، زانینین قه‌درى ئه‌و خوایه‌یه‌ كه‌ هه‌موو بوونه‌وه‌ر دان ده‌نێن به‌ په‌روه‌ردگارێتی ئه‌ودا، هه‌موو نه‌فسێكیش له‌ خودى خۆیدا بڕێ به‌ڵگه‌ى روونى هه‌ن كه‌ گه‌وره‌یی به‌دیهێنه‌ره‌كه‌ىء شكۆمه‌ندى دروستكردن و داهێنانى نیشان ده‌ده‌ن، جا هه‌ر كه‌س خۆی بۆ خۆی بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ نه‌فسی خۆی و به‌ وردى بڕوانێته‌ خۆی و لێی ورد بێته‌وه‌ ئه‌وا قه‌درى په‌روه‌ردگارى خۆی ده‌زانێت ئه‌م بابه‌ته‌ باسی به‌گه‌وره‌دانانی خوای گه‌وره‌ وحوكمی ئه‌وه‌ی قسه‌ی پێ ده‌ڵێیت ده‌كات.