داری پۆلێنکردنەکان

زانایان و پێشینانی ئومه‌تی ئیسلام چه‌ند پێناسه‌یه‌كیان كردوه‌ بۆ ( زوهــد ) كه‌ هه‌موویان له‌ ته‌وه‌ره‌یه‌كی هاوبه‌شدا ده‌خولێنه‌وه‌ كه‌ ئه‌ویش بریتیه‌ له‌ : دونیا نه‌ویستی و دڵ په‌یوه‌ست نه‌بوون پێوه‌ی... خوێنه‌ری به‌ڕێز: له‌م بابه‌ته‌ ئه‌مانه‌ی خواره‌وه‌ بخوێنه‌ره‌وه‌: - زوهــد و دونیا نه‌ویستی له‌ قورئانی پیرۆزدا... - ‌زوهـد ودونیا نه‌ویستی له‌ فه‌رمووده‌كاندا... - هه‌قیقه‌ت و ڕاستی زوهـد و دونیا نه‌ویستی...‌ - گرنگی زوهــد و دونیا نه‌ویستی...

چه‌ند كاروكرده‌وه‌یه‌كی حه‌سه‌ن وچاكه‌ هه‌یه‌ له‌فه‌رمووده‌ سه‌حیحه‌كاندا ده‌ست نیشان كراون كه‌ ده‌بن به‌هۆی كه‌فاره‌ت و سڕینه‌وه‌ی تاوان و گوناهه‌كانی به‌‌نی ئاده‌م،خوای گه‌وره‌ یارمه‌تیده‌رمان بێت ئاماژه‌ به‌ژماره‌یه‌ك له‌و كرده‌وه‌ چاكانه‌ ده‌كه‌ین...

یه‌كێك له‌و بابه‌تانه‌ی كه‌ ماوه‌یه‌كه‌ باس وخواستی هاتووه‌ته‌ سه‌ر ڕووپه‌ڕی سایت و ڕۆژنامه‌ وگۆڤاره‌كان ولێره‌ وله‌وێ باسی لێ ده‌كرێت، مه‌سئه‌له‌ی گرێبه‌ست وكۆمپانیاكانی دڵنیایی بازرگانی یه‌ ، كه‌زۆربه‌ی زۆری یاسا وڕێساكانی ووڵاتانی پێشكه‌توو باسیان لێوه‌ كردووه‌ وكۆمه‌ڵێك له‌ لێكۆڵه‌ره‌وانیش ئه‌سپی خۆیانیان تێدا تاووداوه‌ وله‌م بواره‌دا باسی زۆریان نووسیوه‌ و له‌ڕاستیشدا جیاوازیان له‌نێواندا دروست بووه‌، بۆیه‌ منیش حه‌زم كرد پوخته‌یه‌ك له‌م باره‌یه‌وه‌ له‌چه‌ند خاڵێكدا بخه‌مه‌ به‌رده‌م ئێوه‌ی به‌ڕێز .

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ پوخته‌ی ته‌فسیری كۆمه‌ڵه‌ ئایه‌تێك ده‌رباره‌ی ( استغفار ) هاتوون...

وەسوەسە : بریتییە لە هەندێك ختورەی خراپ كە شەیتان دەیخاتە نێو دڵی نەوەكانی ئادەمەوە... وە بە دڵنیاییەوە وەسوەسە كردن زاڵ بووە بەسەر هەندێك لەو دەروون لاواز و بێدەسەڵاتانەدا هەتاوەكو هەندێك لە خەڵكی بیر لە خۆكوشتن دەكاتەوە بەهۆی ئەو دڵتەنگی و بێتاقەتی وخەمبارییەی كە لە ناخی خۆیدا هەستی پێدەكات وە لەوانەیە هەندێك لەو وەسوەسانەی توشی بووە عقوبە و تۆڵە سەندنەوەیەك بێت لەلایەن خوای گەورەوە.

مه‌به‌ستمان له‌ كرده‌وه‌كانى دڵ ئه‌وانه‌یه‌ كه‌ سه‌رچاوه‌كه‌یان دڵه‌ و په‌یوه‌ندییان به‌ دڵه‌وه‌ هه‌یه‌، گه‌وره‌ترینیشیان باوه‌رِهێنانه‌ به‌ خوداى گه‌وره‌ كه‌ له‌ دڵدایه‌و باوه‌رِهێنان ملكه‌چی و دان پێدانان به‌شێكن له‌و باوه‌رِه‌، ئه‌مه‌ جگه‌ له‌م خۆشه‌ویستیی خودا كه‌ له‌ دڵى به‌نده‌دا دروست ده‌بێت هه‌روه‌ها ترس و ره‌جا، گه‌رِانه‌وه ‌و پشت به‌ستن، ئارامگرتن ویه‌قین وخشوع وچه‌نده‌هاى تر...

قورئان کەلامی خوایە، فەزڵ و گەورەیی قورئان لە بەرامبەر قسە وکەلامی خەڵکی تردا وەک فەزڵ و گەورەیی خوا وایە لە بەرانبەر دروستکراوەکانیدا، باشترین ووتەیەکیش لەزمان بێتەدەر ئەوەیە کەقورئانی پێ بخوێنرێت.

ئەم سورەتە ناونراوە (فاتحة الکتاب) لەبەر ئەوەی قورئانی پیرۆز بەم سورەتە دەست پێ دەکات ولەگەڵ ئەوەشدا ئەو کەسەی قورئان دەنوسێتەوە سەرەتا بەم سورەتە دەست پێ دەکات، خوێندنی قورئانی پیرۆزیش هەر بەم سورەتە دەست پێ دەکات،ئەمەش مانای ئەوە نی یە کە ( سوره‌تی الفاتحة) یەکەم جار دابەزیبێت بۆ پێغەمبەری ئازیز ( صلی الله علیه وسلم ).

التورق له‌ زاراوه‌ی فیقهی ئیسلامیدا: بریتی یه‌ له‌وه‌ی كه‌سێك به‌قه‌رز كاڵایه‌ك بكڕێت پاشان به‌كاش ونه‌قد به‌كه‌متر بیفرۆشێته‌وه‌ به‌كه‌سێكی تری جگه‌ له‌فرۆشیاره‌كه‌ی یه‌كه‌مجاری...

به‌رده‌وام بوون و جێگیربوون له‌ سه‌ر ئیمان پێویستیه‌كی هه‌ره‌ گرنگی ئێمه‌ی موسوڵمانه‌... گومان له‌وه‌دا نیه‌ كه‌ موسوڵمانانی ئێستا پێویستیان به‌ هۆكاره‌كانی به‌رده‌وام بوون له‌سه‌ر ئیمان و جێگیربوون و به‌هێزكردنی ئیمانیان زۆر پێویستره‌ له‌موسوڵمانانی پێشین، وه‌ هه‌وڵیش بۆئه‌و مه‌به‌سته‌ ده‌بێت گه‌وره‌تر و زیاتر بێت.

زۆربه‌ی‌ سه‌رچاوه‌كان ئه‌ڵێن ئه‌م ڕۆژه‌ ( نه‌ورۆز ) سه‌ره‌تای‌ سه‌رهه‌ڵدانی‌ ئه‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵانی‌ ( 4700 - 270 ) پێش زاین . واته‌ پێش دامه‌زراندنی‌ ده‌وڵه‌تی‌ (ماد) به‌ چه‌ن هه‌زار ساڵێك . وه‌ نه‌ورۆز سه‌ره‌تا به‌ناوی‌ (شم النسیم) ناسراو بووه‌، بنچینه‌ی‌ ئه‌م وشه‌یه‌ (شمو)ی‌ فیرعه‌ونیه‌ كه‌ وشه‌یه‌كی‌ هیرۆگلیفیه‌ ولای‌ دێرینه‌كان ئاماژه‌ی‌ پێ ده‌كرێت بۆ سه‌ره‌تای‌ دروست بوونی‌ ژیان...

خۆشه‌ویستان له‌م بابه‌ته‌ماندا هه‌وڵ ده‌ده‌ین به‌پێی توانا ڕای ئه‌و زانایانه‌ بخیه‌نه‌ڕوو سه‌باره‌ت به‌حوكمی شه‌رعی پێشه‌كی وه‌رگرتن له‌كڕین وفرشتندا ( بیع العربون ) وپاشان ڕای په‌سه‌ندیش به‌ئێوه‌ی ئازیز ئاشنا بكه‌ین . العربون : له‌زمانی عه‌ره‌بیدا به‌ مانای " هو ما عقد به البيع من الثّمن " ئه‌و ئه‌ندازه‌یه‌ له‌نرخ كه‌ كڕین وفرۆشتنی پێ گرێ ده‌درێت داده‌مه‌زرێت .

برای لاوم باش بزانه‌ كه‌ تۆ كاتێك خۆت له‌ شته‌ قه‌ده‌غه‌كراوه‌كان ده‌گریته‌وه‌ و ئه‌ندامه‌كانی له‌شت له‌ كرده‌وه‌ی خراپ ده‌پارێزیت ئه‌وا به‌ویستى خوا له‌وكه‌سانه‌ ده‌بیت كه‌ پێغه‌مبه‌رى خوا صلى الله عليه وسلم په‌یمانى به‌هه‌شتى پێداون و بۆى مسۆگه‌ر كردوون...

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی یه‌كێك له‌و ناز ونیعمه‌تانه‌ ده‌كات كه‌ خوای گه‌وره‌ بۆ به‌هه‌شتیكانی ئاماده‌ كردوه‌...

ئه‌مه‌ش چه‌ند وه‌سیه‌ت و ئارِاسته‌ى كردنێكى پێغه‌مبه‌ره‌(صلى الله عليه وسلم) بۆ پیاوى موسوڵمانى خێزاندار، داوائه‌كه‌ین له‌خوا كه‌یارمه‌تى ده‌رى بێت له‌سه‌ر گوێ رِایه‌ڵى خواو به‌ده‌ستهێنانى رِه‌زامه‌ندى ئه‌و...

ئیثار له‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا به‌ مانای ئه‌وه‌ دێت : مرۆڤی باوه‌ڕدار پێداویستی برا باوه‌رداره‌كه‌ی پێش بخات به‌سه‌ر پێداویستیه‌كانی خۆیدا، هه‌رچه‌نده‌ خۆیشی زۆر پێویستی پێ بێت، به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ خۆی تینووی ده‌بێت له‌پێناو ئه‌وه‌ی براكه‌ی تینوێتی بشكێت یان خۆی برسی ده‌بێت تاوه‌كو برسیه‌تی براكه‌ی نه‌هێڵێت...

خوای گه‌وره‌ وه‌صفی ماڵی جاڵجاڵۆكه‌مان بۆ ده‌كات و‌ به‌ ( الوهن = لاواز ) ناوی ده‌بات، وه‌ به‌م شێوه‌ ناو بردنه‌ ته‌نها له‌به‌ر لاوازی خانووه‌كه‌یان نیه‌‌ ، به‌ڵكو ئێستا زانستی سه‌رده‌م سه‌لماندویه‌تی ئه‌و ڕیسه‌ی كه‌ خانوو و هێلانه‌ی جاڵجاڵۆكه‌ی لێ دروست ده‌بێت چه‌ند جارێك له‌كانزای پۆڵا به‌هێز تره‌، بۆیه‌ ده‌بینین ئه‌م خانوه‌ی جاڵجاڵۆكه‌ ئه‌توانێت مێرویه‌كی زۆر گه‌وره‌تر له‌ خاوه‌نه‌كه‌ی بگرێت، یان ده‌بینین جاڵجاڵۆكه‌ به‌هۆی تاڵه‌ ده‌زوله‌یه‌ك له‌و ماده‌یه‌ ده‌توانێت به‌خێرایه‌كی زۆر به‌هێز بفڕێت به‌بێ ئه‌وه‌ی ببچڕێت، ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر به‌هێزی ئه‌و ڕیسه‌ی كه‌ جاڵجاڵۆكه‌ ماڵی خۆی پێ ده‌ته‌نێت .

سپارده‌ ( ئه‌مانه‌ت ) پارێزی یه‌كێكه‌ له‌و ڕه‌وشت و سلوكه‌ جوان و به‌رز وپڕ بایه‌خانه‌ی كه‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلام كۆمه‌ڵگه‌ی له‌سه‌ر هانده‌دات و باوه‌ڕداری ساغ و دروستی پێدا ده‌ناسرێته‌وه‌، گه‌وره‌ترین ئامانه‌تێكیش كه‌ خوای گه‌وره‌ ئه‌ركی پاراستنی خستوه‌ته‌ ئه‌ستۆی ئاده‌میزاده‌وه‌ ئه‌مانه‌تی پاراستنی ئه‌م ئاینه‌ پیرۆزه‌یه‌...

لێره‌و له‌وێ زۆر پرسیارمان لێ ده‌كرێت سه‌باره‌ت به‌ حوكمی شه‌رعی به‌شداری كردن لــه‌ ( تسویق = بازاڕ په‌یدا كردن ) بۆ كۆمپانیاكانی ( كویست نت و گۆڵد كویست و بزناس ) و هی تریش كه‌ ئایا حه‌ڵاله‌ مرۆڤی موسڵمان بۆ ده‌ست كه‌وتنی قازانج له‌گه‌ڵ ئه‌و كۆمپانیا وشه‌ریكانه‌دا به‌شداری بكات ؟ بۆ ئه‌وه‌ی موسڵمانان شاره‌زابن ده‌رباره‌ی ئه‌م جۆره‌ مامه‌ڵه‌كردنانه‌ پێمان خۆشه‌ ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌یان پێشكه‌ش بكه‌ین...‌

پێشه‌وا ( ابن القیم ) ـ رِه‌حمه‌تى خواى لێ بێت ـ كۆرِا و یه‌ك ده‌نگى زانایان ، و شوێنكه‌وتوانى هه‌ر چوار مه‌زهه‌به‌كه‌ ده‌گێرِێته‌وه‌ له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ى كه‌ ئاماده‌ بوون له‌ چه‌ژنى سه‌رى ساڵى زاینى كه‌ چه‌ژنى گاور و خاچ په‌رستانه‌ حه‌رام و قه‌ده‌غه‌ كراوه‌ ...