وتاره‌كان

ئايني پیرۆزی ئیسلام باوه‌ڕداران هانده‌دات كه‌ پێشبڕكی بكه‌ن له‌كاری خیر وچاكه‌كاندا، چونكه‌ كاری خێر وچاكه‌ هۆكاری سه‌ره‌كی چوونه‌ به‌هه‌شته‌. یه‌كێكیش له‌و كاره‌ خێر وچاكانه‌ی كه‌ توێشوی باوه‌ڕدارانی پێ قورس ده‌بێت وزۆر كه‌سیشمان لێی بێ ئاگاین، ئه‌ویش په‌له‌كردن وزوو ڕۆشتنه‌ بۆ مزگه‌وت ونوێژ دابه‌ستنه‌ له‌دوای ئێمامه‌وه‌، واته‌ گه‌یشتن به‌ ته‌كبیره‌ی ئیحرام

ئه‌م بابه‌ته‌ توێژینه‌وه‌یه‌کی شه‌رعیه به‌به‌ڵگه‌کانی قورئان و سوننه‌ت به‌تێگه‌شتنی زانایانی پێشین‌ ده‌رباره‌ی چۆنیه‌تی نوێژکردن و ڕۆژوو گرتن له‌و وڵاتانه‌ی که‌ شه‌وڕۆژیان جیاوازن ، تا چیتر مسوڵمانانی کوورد زوبان خۆیان بپارێزن له‌ راجیایی‌.

خوێنی موسڵمان حەرامە تەنها بە سێ شت نەبێت: كەسێك كەسێكی كوشت دەبێت بكوژرێتەوە, وە پیاوێك كە ژنی هێنابێت و ئافرەتێك شوی كردبێت زینا و داوێن پیسی بكەن, وە كەسێك لە ئیسلام پاشگەز دەبێتەوە (مرتد). ئەو نەفسەش كە خوای گەورە حەرامی كردووە بكوژرێت كەسێكی موسڵمانە, هەروەها كافرێكی بێ باوەڕ كە بە عەهد و پەیمان هاتبێتە ناو موسڵمانانەوە نابێت دەست درێژی بۆ بكرێت, یان كەسێك بە زمەتەوە هاتبێت و دڵنیا بێت.

جوانترین سیفه‌ت بۆ مرۆڤی موسڵمان له‌ پاش باوه‌ڕ هێنان بریتیه‌ له‌ سیفه‌تی ڕاستگۆیی؛ چونكه‌ ڕاستگۆیی بنچینه‌ی باوه‌ڕه‌، هه‌ر چۆن درۆ بنچینه‌ی نیفاقه‌. خۆشه‌ویستان ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له ئایه‌ت وفه‌رموده‌یه‌ك ‌ده‌رباره‌ی ڕاستگۆیی ، له‌گه‌ڵ راڤه‌یه‌كی كورتی به‌سوود. ‌

ژمارەیەكی زۆر لەباوكان و مامۆستایان پەنادەبەنە بەر لێدانی دەم‌و چاوی ‏منداڵ لەكاتی سزادانی منداڵەكانیان، وە هەندێ كەس ئەم كارە بەكاردێنی ‏بەرامبەر خزمەت كارو ژێر دەستەكانی.‏

له‌ گرنگی ئارامگرتنه‌ خوای باڵاده‌ست و په‌یامبه‌ره‌که‌ی(صلی الله عليه وسلم) له‌ چه‌ند فه‌رمایشت و فه‌رمووده‌دا باسیان له‌ باشی ئارامگرتن کردووه‌،، تا ئه‌وه‌ی خوای میهره‌بان ئه‌فه‌رمووێ که‌ له‌گه‌گه‌ڵ ئارامگرانه‌. خۆشه‌ویستان ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له ئایه‌ت وفه‌رموده‌یه‌ك ‌ده‌رباره‌ی ئارامگرتن ، له‌گه‌ڵ راڤه‌یه‌كی كورت به‌ هیوای ‌سوود وه‌رگرتن لێی. ‌

ئه‌وه‌ی پێشتر قسه‌مان له‌سه‌ركرد، ته‌نها دروستكردنی هه‌ست و به‌رپرسیارێتیه‌كی بوو له‌پێناو ئه‌وه‌ى هه‌نگاو بنێین به‌ره‌و مێژووی ئیسلامی و دواتریش نیشاندانی ئامانجی ئه‌وكاره‌ بوو، به‌ومه‌به‌سته‌ی ده‌رونی كه‌سانێك ئاماده‌یی هه‌بێت بۆ خوێندنه‌وه‌و ڕامان له‌ مێژووی ئیسلامی، هه‌نگاوی دوای ئه‌وه‌ش بریتیه‌ له‌ ناسینی سه‌رچاوه‌كانی لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ مێژووی ئیسلام، تا خوێنه‌ر بزانێت بۆ وه‌رگرتنی بابه‌تێكی ناو مێژووی ئیسلامی چ سه‌رچاوه‌یه‌كی پێویسته‌و ئه‌و سه‌رچاوه‌ چۆنه‌و چۆن لێی بنه‌وێت و چۆنیش لێی وه‌ربگرێت، چونكه‌ كه‌ره‌سته‌كانی كاره‌كه‌ ئه‌و سه‌رچاوانه‌ن، بۆیه‌ ئه‌گه‌ر كه‌سێك شاره‌زای كه‌ره‌سته‌كان و شێوه‌ی به‌كارهێنانیان نه‌بێت، بێگومان كاره‌كه‌ی له‌نگی تێدا ده‌بێت.

خۆشه‌ویستان: لەرۆژگاری ئەمڕۆدا گەندەڵی ئیداری زۆر ترسناکترە لەگەندەڵی دارایی، بەڵکو دەتوانین بڵێین گەندەڵی ئیداری هۆکاری گەندەڵی سیاسی و دارایی و کۆمەڵایەتیە. مەبەستمان لەگەندەڵی ئیداری سێ جۆرە: یەکەم: دیاری کردنی کەسی نەشیاو... دووەم: گەندەڵی لەبەڕێوەبردندا بەپێدانی پلەو پایەو ئیمتیازات و بەرزکردنەوەدا... سێیەم‌: کەسێک پۆستەکەی بەفرسەت دانێ بۆ هەرشتێ بیەوێت...

سه‌باره‌ت به‌ ئامانج له‌ روانین بۆ مێژووى ئیسلامى ئه‌وه‌ى باسى ده‌كه‌ین له‌ دیدى پابه‌ند بوون به‌ ئیسلامه‌وه‌ ده‌یڵێن، له‌و نێوه‌نده‌شدا خاڵه‌ گشتیه‌كانى ئه‌و روانینه‌ بۆ ناموسوڵمانه‌كانیش له‌ خۆ ده‌گرێـت, ئه‌وه‌شى په‌یوه‌ست به‌ ئیسلام نه‌بێت ده‌تۆانێـت كۆمه‌ڵێك له‌و خاڵانه‌ بگرێته‌ خۆ.

دیارو ئاشکرایه‌ دواکه‌وتن له‌ جیهاد کردن له‌ پێناوی خوای گه‌وره‌دا له‌ سیفاتی دووڕوانه‌ هه‌ربۆیه‌ ده‌بینین ئه‌گه‌ر که‌سێك له‌ مسوڵمانان به‌ بێ عوزری شه‌رعی دوابکه‌وێت له‌ جیهاد ئه‌وا لۆمه‌کراوه‌ له‌ لای خواو پێغه‌مبه‌ره‌که‌ی (صلی الله‌ علیه‌ وسلم) جا بابزانین سه‌ره‌نجامی ئه‌و سێ هاوه‌ڵه‌ی که‌ دواکه‌وتن له‌ غه‌زای (ته‌بوك) چی بوو؟

خۆشه‌ویستان لێره‌ وله‌وێ هه‌ندێك جار ده‌بیستین كه‌ ئیسلام وبیروباوه‌ڕه‌كه‌ی په‌یوه‌ندیه‌كه‌ له‌نێوان به‌نده‌ و په‌روه‌ردگاردا، هیچ پێویست به‌وه‌ نه‌كات تێكه‌ڵاوی سیاسه‌ت بكرێت، به‌بیانوی ئه‌وه‌ی گوایه‌ ئیسلام بۆ بارودۆخ وسه‌رده‌مێكی تایبه‌تی خۆی هاتووه‌، وبۆ ئه‌م سه‌رده‌مه‌ی ئێمه‌ ناشێت، ئه‌و كه‌سانه‌ له‌وه‌ تێنه‌گه‌یشتوون كه‌ئیسلام عه‌قیده‌ وشه‌ریعه‌ته‌، واته‌ ئیسلام بیروباوه‌ڕ و یاساوڕێسایه‌، بیروباوه‌ڕه‌ به‌و مانایه‌ی كه‌ مرۆڤ باوه‌ڕی به‌هه‌ر شه‌ش پایه‌كه‌ی ئیمان وهه‌ر پێنج پایه‌كه‌ی ئیسلام هه‌بێت، له‌هه‌مان كاتدا شه‌ریعه‌تیشه‌ كه‌ ده‌بێت بكرێته‌ یاسا وڕێسا بۆ به‌رێوه‌بردنی ژیان وڕێكخستنی په‌یوه‌ندیه‌ نێوخۆی ونێوده‌وڵه‌تیه‌كان.

خوێنەری بەڕێز ویەكخواپەرست: ئایا دەزانی ‏دواهەمین میوان كێیە؟ وە ئایا دەزانی بەو سەردانەی ‏بۆ لای بەڕێزت چی لێت دەوێ‌ ومەبەستی چی پێتە و ‏داوای چیت لێ‌ دەكات؟ ئه‌م وتاره‌ وه‌ڵامی ئه‌م پرسیارانه‌ ده‌داته‌وه‌ به‌ یارمه‌تی خوای گه‌وره‌....

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی فه‌زڵه‌كانی حه‌ج وعومره ‌ده‌كات له‌ ژێر تیشكی فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم، وه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی «مختصر الفقه الإسلامي».

ئه‌م بابه‌ته‌ باسی ئه‌م خاڵانه‌ ده‌كات: ١- ڕه‌وشتی ئیبن جه‌وزی.٢- مامۆستاكانی. ٣- قوتابیه‌كانی.٤- پله‌وپایه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی و ڕۆشنبیری.٥- نوسینه‌كانی.٦- ناڕه‌حه‌تی و زیندان.٧- كۆچی دوایی.

ئەمڕۆ ئێمە پێویستمان بە گۆڕانكاری نەفس هەیە، چونكە زۆر جار ووتراوە كە گۆڕانی كەسەكان بێ نەفسەكان بێ سوودە، ئێمە فێربووین هەرباسی گۆڕانی دەسەڵاتدارو پاشاكان دەكەین، بەڵام ئەگەرسەیری ڕوخانی ستەمكارە گەورەكانی میصرو تونس ولیبیا ویەمەن بكەین، دەگەینە راستیەك، ئایا پاش گۆڕانی ئەمانە تاكەكان گۆڕان، نەخێر نەفسەكان وەك خۆیان ماون، ئێمە ئەمڕۆ پێویستمان بەگۆڕانكاری نەفسەكان هەیە ...

كاتی ئەوە هاتووە باسی ئەوە بكەین كە ئایا ئەم مەسەلەیە (فرەژنی) لە ئیسلامدا هەروا بەبێ‌ مەرج‌و بێ‌ بەربەست‌و كۆنترۆڵ بەجێ‌ هێڵراوە یان كۆمەڵێك مەرج‌و بنەمای بۆ دانراوە.

بانگه‌واز وراگه‌یاندن په‌یوه‌ندیه‌كى به‌ هێزو پته‌ویان به‌ ئیسلامه‌وه‌ هه‌یه‌، نه‌ك هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ و به‌س به‌ڵكو پێویستیان به‌ یه‌كترى هه‌یه‌ یان به‌ مانایه‌كى دیكه‌ بڵێین پركه‌رو ته‌واوكه‌رى یه‌كترن، جا له‌به‌ر ئه‌وه‌ هه‌ر موسڵمانێك پابه‌ند بێت به‌ ئایینه‌كه‌ى و فه‌رمان بكات به‌ چاكه‌و دووربكه‌وێته‌وه‌ له‌ خراپه‌، ئه‌وه‌ كه‌سێكى بانگه‌وازخوازه‌ و له‌ هه‌مانكاتیشدا راگه‌یانكاره‌.

خۆشه‌ویستان لێره‌ وله‌وێ جارجاره‌ گوێمان له‌وه‌ ده‌بێت كه‌ هه‌ندێ كه‌س ناویان له‌خۆیان ناوه‌ (قورئانییه‌كان) كه‌ قورئان دوور و به‌ریه‌ له‌وان، هه‌روه‌ك چۆن ئه‌وانیش زۆر دوورن له‌قورئانی پیرۆز، ئه‌م زومره‌ قه‌لیله‌ بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن ئێمه‌ وه‌ك ئوممه‌تی ئیسلام ته‌نها قورئانمان به‌سه‌ سه‌رچاوه‌ی دین ودونیامان بێت... ده‌بێت بزانین ئه‌مانه‌ له‌هه‌موو چه‌رخ وسه‌رده‌مێكدا كۆمه‌ڵه‌ كه‌سێكی گومڕا وسه‌ر لێشێواو بوون كه‌ دین وئاینیان ته‌نها وته‌نها به‌عه‌قڵی خۆیان پێوانه‌ كردووه‌، واته‌ عه‌قلی خۆیان پیش خستووه‌ به‌سه‌ر قورئان وسوونه‌تدا

ناوه‌ڕۆكی ئه‌م وتاره‌ بریتیه‌ له‌: ١- مێژووى پێش جێ نشین.2- سه‌ره‌تاى ژیانى.3- هه‌ندێك له‌وته‌ى زانایان و پیاوانى سه‌رده‌مى خۆى كه‌ باس له‌ چاكى و دادوه‌رى (عومه‌ر) ده‌كه‌ن.4- كۆتاى ژیان و وه‌فاتى....

بانگدان: ڕاگه‌یانده‌ بۆ كاتی هاتنی نوێژ به‌ هۆی كومه‌ڵه‌ ووشه‌یه‌كی تایبه‌تیه‌وه‌. وه‌ به‌و ڕاگه‌یاندنه‌ خه‌ڵكی بانگ ئه‌كرێن بۆ نوێژی جه‌ماعه‌ت وه‌ ده‌رخستنی ( شعائر ) دروشمه‌كانی ئیسلامه‌. ئه‌م بابه‌ته‌ باسی فه‌زڵه‌كانی بانگدان ده‌كات له‌ ژێر تیشكی فه‌رمووده‌كانی پێغه‌مبه‌ری خوا صلى الله عليه وسلم، وه‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی «مختصر الفقه الإسلامي».