نوسینگه‌ی ( ره‌بوه‌ی ) هه‌ره‌وه‌زیی بۆ بانگه‌واز و وشیاركردنه‌وه‌ی ڕه‌وه‌نده‌كان له‌ شاری ڕیاز - وتاره‌كان

ده‌قه‌كانی قورئانی پیرۆز و سوننه‌تی پێغه‌مبه‌ر ڕێزێكی زۆر و بێ شوماریان له‌ دایك وباوك ناوه‌، به‌ تایبه‌تی تر ڕێزی دایك، چونكه‌ دایك ئه‌و كائنه‌ پڕ سۆز و میهره‌بانی و عاطفه‌یه كه‌ مرۆڤ هه‌ست به‌ گه‌وره‌یی وپله‌ وپایه‌ی ناكات تا ئه‌و كاته‌ی له‌ده‌ستی ده‌دات، بۆیه‌ پێویسته‌ له‌سه‌ر هه‌موو لایه‌ك تا دایك وباوك له‌ ژیاندا ماوون، ڕێزیان بگرین وله‌ فه‌رمانیان ده‌رنه‌چین بۆ ئه‌وه‌ی به‌هه‌شتی خوای گه‌وره‌یان پێ به‌ده‌ست بهێنین. ئه‌م وتاره‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی« تكريم المرأة في الإسلام »، دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌مه‌د جه‌میل زینۆیه‌ ره‌حمه‌تی خوای لێ بێت.

ئه‌م وتاره‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی« تكريم المرأة في الإسلام »، دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌مه‌د جه‌میل زینۆیه‌ ره‌حمه‌تی خوای لێ بێت، لاپه‌ڕه‌: 16، باسی سه‌رپه‌رشتیاری پیاوان به‌سه‌ر ئافره‌تانه‌وه‌ ده‌كات، وه‌ده‌ڵێت: سه‌رپه‌رشتیاری پیاوان به‌سه‌ر ئافره‌تانه‌وه‌ بنه‌مایه‌كی ڕێكخه‌ره‌ كه‌ ئه‌ندازه‌گیری كۆمه‌ڵگه‌ وای ده‌خوازێت، سه‌قامگیری باری ژیانیش له‌ دونیادا په‌یوه‌سته‌ پێوه‌... ئه‌و چوار چێوه‌یه‌ی كه‌ سه‌رپه‌رشتیاریی پیاوان ده‌یگرێته‌وه‌، مانای ئه‌وه‌ نییه‌ كه‌سێتی و كه‌رامه‌ت و ڕێزی ئافره‌تان بڕوشێنێت و بیخاته‌ ژێر پرسیار، چونكه‌ خوای گه‌وره‌ نه‌یفه‌رمووه‌ : ( الرجال سادة على النساء ) پیاوان سه‌ید و گه‌وره‌ن و ئافره‌تانیش كۆیله‌ و به‌نده‌، به‌ڵكو زۆر له‌و ده‌سته‌واژه‌یه‌ ووردتری فه‌رمووه‌ كاتێك كه‌ ده‌فه‌رموێت : {الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ} به‌و مانایه‌ی كه‌ پیاوان سه‌رپه‌رشتیارن به‌سه‌ر ژیان و گوزه‌رانیانه‌وه

خوای گه‌وره‌ له‌ قورئانی پیرۆزدا سوره‌تێكی به‌ناوی پیاوانه‌وه‌ ناو نه‌ناوه‌، به‌ڵام سوره‌تێكی ته‌واوی به‌ناوی سوره‌تی ئافره‌تانه‌وه‌ ناوناوه‌، ئه‌مه‌ش به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌ر ڕیزو پله‌و پایه‌ی ئافره‌تان له‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلامدا له‌م سوره‌ته‌دا په‌روه‌ردگاری باڵاده‌ست كۆمه‌ڵێك ئه‌حكامی تایبه‌ت به‌ ئافره‌تان و خێزان و ده‌وڵه‌ت و كۆمه‌ڵگه‌ باس كردووه‌، به‌ڵام زۆربه‌ی زۆری ئه‌حكامه‌كانی باس له‌ مافه‌كانی ئافره‌تان ده‌كات، بۆیه‌ سوره‌ته‌كه‌ش به‌ناوی سوره‌تی ئافره‌تانه‌وه‌ ناونراوه‌

ئيسلام هات به‌دید و وتێڕوانینێكی جیاوازه‌وه‌ ته‌ماشای ئافره‌تی كرد : 1- خوای گه‌وره‌ ڕێزی ناوه‌ له‌ ئافره‌تان به‌وه‌ی پێی ڕاگه‌یاندوین كه‌ مرۆڤه‌كانی له‌ نێر و مێیه‌ك خه‌لق كردوه‌، له‌ هه‌مان كاتدا پێوه‌ری چاكیه‌تی و باشیه‌تی لای خوای گه‌وره‌ ته‌نها له‌خواترسان و ته‌قوایه‌ 2- یه‌كێكی تر له‌و ڕیز وپله‌وپایانه‌ی كه‌ ئیسلام ناویه‌تی له‌ ئافره‌تان ئه‌وه‌یه‌ هاوشانی كردوون له‌گه‌ڵ پیاواندا له‌شایسته‌ییان بۆ ڕاپه‌ڕاندنی ئه‌رك و فه‌رمانه‌كاندا ئه‌م بابه‌ته‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی ( ڕێزلێنانی ئافره‌ت له‌ ئیسلامد )، دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌ممه‌د جه‌میل زینۆیه‌ ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت.

یه‌كێك له‌ ڕووداوه‌كانی ڕۆژی دوایی كه‌ واجبه‌ له‌سه‌ر مرۆڤی باوه‌ڕدار ئیمانی پێی هه‌بێت بریتیه‌ له‌ دانانی ته‌رازوو بۆ كێشانی كرده‌وه‌ی نه‌وه‌كانی ئاده‌م، ئه‌ویش ته‌رازوویه‌كی هه‌قیقیه‌ ودووتا و زمانێكی هه‌یه‌ له‌ناوه‌ڕاستدا، كه‌ كاروكرده‌وه‌ی خه‌ڵكی پێ ده‌كێشرێت، به‌جۆرێك به‌تۆزقاڵه‌ گه‌ردیله‌یه‌كیش تای چاكه‌ یان خراپه‌ قورس ده‌كات، ده‌قه‌كانی قورئان وسوننه‌تیش به‌ڵگه‌ وگه‌واهیده‌ری ئه‌م ڕاستیه‌ن...

شه‌و ڕه‌وی یه‌كێكه‌ له‌به‌ڵگه‌ زۆر گه‌وره‌كان، كه‌ خوای گه‌وره‌ پێش كۆچكردنی بۆ شاری مه‌دینه‌ پاڵپشتی پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) ی پێكرد، به‌و شێوه‌یه‌ی كه‌ شه‌وڕه‌وی پێكرد له‌ مزگه‌وتی حه‌رامه‌وه‌ بۆ مزگه‌وتی ئه‌قصی به‌سواری ووڵاخیك كه‌ پێی ده‌ڵین (بوراق) به‌هاوڕێیه‌تی جوبره‌ئیل (سه‌لامی خوای لێ بێت) تا گه‌شته‌ (بیت المقدس)... وه‌ مه‌به‌ست له‌ میعراج به‌ ڕه‌های له‌شه‌رعدا : به‌رزبوونه‌وه‌ی پێغه‌مبه‌ره‌ ( صلى الله عليه وسلم ) به‌هاوڕێیه‌تی جوبره‌ئیل (سه‌لامی خوای لێ بێت) له‌ بیت المقدسه‌وه‌ بۆ ئاسمانی دونیا وپاشان بۆ هه‌موو ئاسمانه‌كان تا ئاسمانی حه‌وته‌م، وئه‌مجا بینینی پێغه‌مبه‌ران وسه‌لام لێكردنیان وپێشوازی كردنی ئه‌وانیش بۆ پێغه‌مبه‌ر( صلى الله عليه وسلم ) له‌ئاسمانه‌كان...، هه‌ر له‌و شه‌وه‌دا خوای گه‌وره‌ پێنج نوێژه‌كانی له‌سه‌ر فه‌رزكرد، وله‌گه‌ڵیشیدا قسه‌ی كرد، له‌كۆتایشدا دابه‌زیه‌وه‌ بۆ سه‌ر زه‌وی...

ئه‌م وتاره‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی چه‌ند په‌یامێك ده‌رباره‌ی سیفاته‌كانی خوای گه‌وره‌، كه‌ دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌مه‌د شامی ئال شه‌یبه‌یه‌، وه‌ ناوه‌ڕۆكی بابه‌ته‌كه‌ بریتیه‌ له‌ باس كردنی په‌یمان وه‌رگرتن له‌ نه‌وه‌ی ئاده‌م، كه‌ له‌م چه‌ند خاڵه‌ روونیكردوه‌ته‌وه‌: 1- خوای گه‌وره‌ په‌یمانی وه‌رگرتوه‌ له‌سه‌رت كاتێك تۆ له‌ پشتی باوه‌كه‌ ئاده‌م دا بویت، به‌وه‌ی كه‌ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ك شه‌ریك وهاوبه‌ش په‌یدا نه‌كه‌یت بۆ خوای گه‌وره‌... 2- خوای گه‌وره‌ به‌ فیتره‌ت وخیڵقه‌ت تۆی خستوه‌ته‌ سه‌ر ئاینه‌كه‌ی كه‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلامه... 3- خوای گه‌وره‌ په‌یمانی وه‌رگرتوه‌ له‌سه‌رت كه‌وا پێغه‌مبه‌ران ڕه‌وانه‌ بكات وكتێبه‌كان دابه‌زێنێت... 4- خوای گه‌وره‌ په‌یمانی له‌ زانایان وه‌رگرتووه‌ كه‌وا ئایین روون بكه‌نه‌وه‌ بۆ خه‌ڵكی وبانگه‌وازیان بكه‌ن بۆ لای دینی خوا... ‌

چه‌مكی لیبراڵیه‌ت، زیاتر جه‌خت له‌ ئازادی بێ قه‌ید و مه‌رجی تاك‌ ده‌كاته‌وه‌، ئازادی بیروباوه‌ڕ، ئازادی ڕاده‌ربڕین، ئازادی هه‌ڵبژاردن، تاك له‌كۆمه‌ڵگه‌دا محوه‌ری سه‌ره‌كی چه‌مكی لیبراڵیه‌تی ڕۆژئاوایه‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ وه‌رگیراوه‌ له‌ كتێبی ( ڕێزلێنانی ئافره‌ت له‌ ئیسلامد )، دانه‌ره‌كه‌ی شێخ موحه‌ممه‌د جه‌میل زینۆیه‌، وه‌ باسی وه‌زع وحاڵی ئافره‌تان ده‌كات له‌سه‌رده‌می نه‌فامی وجاهیلیه‌تدا، بۆ نمونه‌: ئافره‌تان هیچ مافێكیان نه‌بووه‌ له‌سه‌ر پیاوان، وه‌ ته‌ڵاق ژماره‌یه‌كی دیاری كراوی نه‌بوو، پیاوان ده‌یانتوانی به‌ ئاره‌زووی خۆیان ژن بهێنن، واتا ژماره‌یه‌كی دیاری كراوی نه‌بوو، وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌ ئیسلام دیار كردووه‌.

ئاینی پیرۆزی ئیسلام به‌چاوێكی مرۆڤ دۆستانه‌وه‌‌ سه‌یری كه‌سانی ناموسڵمان ده‌كات، چونكه‌ ناكرێت جگه‌ له‌م دیده‌ دیدێكی تری هه‌بێت به‌رامبه‌ر كه‌سانی تر، له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌م ئاینه‌ كۆتا ئاینی ئاسمانیه،‌ په‌روه‌ردگار خه‌ڵاتی كردووه‌ بۆ مرۆڤایه‌تی فه‌رمانی كردووه‌ به‌ هه‌موو خه‌ڵكی قبوڵی بكه‌ن و بۆ ئه‌م كاره‌ش پێغه‌مبه‌ری خودای هه‌ڵبژارد و جوبره‌ئیلی ڕه‌وانه‌ كرد بۆلای و قورئانی پیرۆزی وه‌ك دوا په‌یامی ئاسمانی بۆ هێنا تاوه‌كو ببێته‌ ڕه‌حمه‌ت بۆ ته‌واوی جیهان

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ باس كردنی فه‌زڵ وپله‌ وپایه‌ی ئامۆژگاری له‌ ئاینی پیرۆزی ئیسلام.

ئه‌م بابه‌ته‌ باس له‌ ڕواڵه‌تی ڕێزلێنانی خوا ده‌كات بۆ مرۆڤ به‌ به‌ڵگه‌ی چه‌ند ئایه‌تێك له‌ قورئانی پیرۆز.

ئه‌گه‌ر خه‌زنه‌دار بیه‌وێت پاداشتی كه‌سی خێرخوازی ده‌ست كه‌وێت، ده‌بێت ئه‌م سیفاتانه‌ی تێدا بێت: موسڵمانیه‌تی، دستپاكی، جێبه‌جێ كردنی فه‌رمان، پێ خۆشنووده‌.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ چه‌ند دوعایه‌ك له‌ قورئان وسوننه‌ت به‌ مه‌به‌‌ستی له‌به‌ركردن.

زانایان ( ره‌حمه‌تی خوایان لێ بێت ) له‌سه‌ر ئه‌رك و واجباته‌كانی سه‌ركرده‌ و خه‌لیفه‌ی موسڵمانان زۆریان قسه وباس‌ كردووه‌، ئیمامی ماوردی ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) ده‌ڵێت : ئه‌رك و واجبه‌كانی سه‌ركرده‌ی موسڵمانان ( 10 ) ئه‌ركن.

خۆشه‌ویستان له‌م باسه‌ی ئه‌مجاره‌ماندا ئاماژه‌ به‌و كارانه‌ ده‌كه‌ین كه‌ ده‌بنه‌ هۆی ڕه‌ق كردن و ڕه‌ش كردنی دڵه‌كان، به‌ پشتیوانی خوای گه‌وره‌ ئاماژه‌ به‌ گرنگترین ئه‌و كارانه‌ ده‌كه‌ین به‌ هیوای ئه‌وه‌ی لێیان به‌ ئاگابین بۆ ئه‌وه‌ی خۆمانیان لێ بپارێزین

هه‌ر كه‌سێك بانگی خه‌ڵكی بكات بۆ ڕێگای هیدایه‌ت، ئه‌وه‌ به‌ ئه‌ندازه‌ی پاداشتی ئه‌وانه‌ی كه‌ شوێنی ده‌كه‌ون پاداشتی ده‌ستده‌كه‌وێت، هیچ له‌پاداشتی ئه‌وان كه‌م ناكات، هه‌ر كه‌سێكیش بانگی خه‌ڵكی بكات بۆ گومڕایی، ئه‌وا تاوانی له‌سه‌ره‌ وه‌ك ئه‌وانه‌ی كه‌ شوێنی ده‌كه‌ون و هیچ له‌ تاوانی ئه‌وان كه‌م ناكات...

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ باس كردنی حوكمى ئه‌و كه‌سه‌ی باوه‌ژنه‌كه‌ى به‌هاوسه‌ر بگرێت، وه‌ وه‌ڵامی ئه‌م پرسیار‌انه‌ ده‌داته‌وه‌: ئه‌وه‌ى به‌ زانین ئه‌و كاره‌ ده‌كات؟ ئه‌وه‌ى نه‌یزانیوه‌ ئه‌و ئافره‌ته‌ باوه‌ژنیه‌تى و به‌ نه‌زانى كردوویه‌تى؟ حوكمى ئاشكرابوونه‌كه‌ چیه‌؟ حوكمى منداڵی لێكه‌وته‌ى ئه‌و هاوسه‌رگیریه‌ چیه‌؟

ئاینی پیرۆزی ئیسلام حه‌زی له‌ ئه‌نجامدانی كاری باش وچاك وبڵاوكردنه‌وه‌یه‌تی له‌ ناو خه‌ڵكیدا، وه‌ ڕقی‌ له‌ كاری خراپ و هه‌وڵده‌دات بۆ له‌ناوبردن ونه‌هێشتنی.

ئه‌م بابه‌ته‌ بریتیه‌ له‌ باس كردنی گرنگی پارێزگاری له‌سه‌ر كردوه‌ چاكه‌كان له‌ ڕوانگه‌ی قورئان وسوننه‌ته‌وه‌.